chuyện này qua đi, chúng tôi có thể chung sống hòa bình với
người Indonesia, rằng nếu chúng tôi hạ nhục họ, thì sẽ làm cho
mối quan hệ trong tương lai khó khăn hơn. Sự thận trọng của
người Anh đã kéo dài xung đột, nhưng nó lại khiến cho việc hòa
giải tiếp theo được dễ dàng hơn. Khi Sukarno bị hất ra khỏi
quyền lực vào năm 1965, tướng Suharto, lúc đó là người cai trị
trên thực tế, đã gởi các phái viên đến Kuala Lumpur và
Singapore để thiết lập liên lạc và bắt đầu khôi phục lại lòng tin
của chúng tôi vào Indonesia. Head có sự khôn ngoan, đó là
phẩm chất hiếm hoi của việc rút kinh nghiệm từ những sai lầm
của chính mình, và nhất là từ những sai lầm của người khác.
Ông ta cũng hiểu rõ Tunku và cấu trúc trật tự xã hội của người
Malay. Nó không giống những gì ông ta đã nhận thấy ở miền Bắc
Nigeria.
Thật may mắn cho tôi khi Thủ tướng Anh quyết định đưa
một chính khách hàng đầu trong bộ máy chính quyền đến
Kuala Lumpur thay vì một nhà ngoại giao chuyên nghiệp như
Tory. Nếu không thì lịch sử của liên bang Malaysia và Singapore
sẽ hoàn toàn khác. Head áp dụng kinh nghiệm phong phú của
mình, bao gồm những vấn đề ông đã thấy ở Nigeria. Ông cũng
biết rõ những khó khăn trong việc phát triển từ chế độ thuộc địa
đến chính phủ tự trị và trở thành một quốc gia độc lập. Trong
hai năm trước tháng 8/1965, tôi còn có nhiều việc để làm với
ông ta. Những đánh giá và báo cáo của ông ta cho London đã
làm thay đổi hẳn kết quả của cuộc đấu tranh giữa Tunku cùng
những người theo phái cực đoan của ông ta ở một bên, và tôi
cùng các cộng sự của tôi ở bên kia. Những người cực đoan đòi
hỏi một liên bang Malaysia với người Malay chiếm ưu thế hoàn
toàn. Chúng tôi ở Singapore – đặc biệt những người được sinh ra
hoặc gắn bó chặt chẽ với nội địa Malaya như Chin Chye, Pang
