Tôi đưa ý kiến này với Tunku, và thật ngạc nhiên là ông ta
đồng ý ngay. Cuộc chiến đối đầu có chiều hướng tối tăm. Đợt
sóng kích động và nhiệt tình đầu tiên từng đưa đến những cuộc
biểu tình bên ngoài tòa đại sứ Indonesia đã lắng xuống. Tunku
đi khắp đất nước đọc diễn văn để đánh thức tinh thần dân tộc
của người Malaya, vì liên bang Malaysia là một khái niệm quá
mới. Nhưng từ các cuộc chuyện trò riêng với ông ta, tôi biết ông
ta sợ sức cuốn hút mà tài hùng biện của Sukarno có thể tác động
lên người Malay ở Malaya, đặc biệt là dân nhập cư mới, con cháu
thuộc thế hệ thứ nhất hoặc thứ hai của những người đến từ
Sumatra và Java.
Riêng tôi hoàn toàn tin vào khả năng của người Anh, và đã
không biết rằng chính sách tích cực chống cự cuộc chiến đối đầu
sẽ không thể kéo dài nếu chính phủ Mỹ chấp nhận một đường
lối ngược lại. Tôi không chú ý lắm khi báo chí tường thuật rằng
người đại diện của Mỹ dự buổi lễ thành lập liên bang ngày 17/9
ở Kuala Lumpur đã nói rằng Mỹ không đứng về phe nào trong
cuộc tranh luận. Nhưng những tài liệu ngoại giao trong văn khố
Anh thời đó để lộ sự lo lắng sâu sắc về thái độ lừng khừng của
người Mỹ. Những tài liệu ấy nhận định rằng người Mỹ sợ người
Anh bị kiệt sức vì cuộc chiến đối đầu và cuối cùng người Mỹ sẽ
phải nhận lãnh gánh nặng đó. Chúng cũng ghi nhận sự lo ngại
rằng bằng việc cản trở Sukarno, người Anh sẽ làm mất uy tín
của một chính phủ không cộng sản tại Jakarta, như thế là đẩy
Indonesia vào tay cộng sản, và lực lượng sẽ gây ra mối đe dọa
cho các căn cứ của Mỹ ở Phillipines.
Người Anh phải vất vả lắm mới khiến cho chính phủ Kenedy
đình chỉ ít nhất một số hình thức viện trợ kinh tế của Mỹ cho
Indonesia và ngăn cấm các vụ chuyển giao đồ phụ tùng vũ khí
mới của hãng Lockheed vào tháng 11/1963. Để chứng tỏ quyết
