gặp tôi và mãi cho tới lúc cuộc họp được triệu tập trở lại thì
chúng tôi mới chấm dứt chuyện trò với nhau…”
Sau khi từ London trở về vào đầu tháng 7, Kim San đã đến
gặp tôi và mô tả tâm trạng của Tunku. Tunku đã nói rằng: “Ông
có thể nói với Thủ tướng của ông rằng ông ta có thể độc lập dự
Hội nghị Thủ tướng vào kỳ tới.” Tôi có hỏi ông ta nói như vậy là
sao. Sẽ có một cuộc cải tổ lại chăng? Singapore sẽ trở thành một
tiểu bang đặc biệt trong khối liên hiệp chăng? Kim San hoàn
toàn không hiểu hết ý nghĩ có trong đầu của Tunku. Những
năm sau này, khi ghi lại chuyện đời tôi vào năm 1981, tôi đã gửi
cho ông bản sao bức thư đề ngày 23/6/1965 của ông. Ông đã
luận rằng: “Khi hồi tưởng lại, như tôi cũng đã nói với ông nhiều
lần, Tunku đã gián tiếp muốn nói rằng ông sẽ để cho Singapore
độc lập. Tôi quá chậm tiêu nên không nắm bắt được ý nghĩa của
một số nhận xét của ông ta.” Kim San chỉ chú tâm đến khả năng
cải tổ nên không để ý đến những ngụ ý lớn hơn trong các phát
biểu hàm súc của Tunku. Tại London, ông được gặp Tunku có
một lần, điều ấy có nghĩa rằng ngay từ ngày 23/6/1965 đó,
Tunku đã nghĩ đến chuyện chia tách hoàn toàn rồi.
Cùng lúc đó Keng Swee đã sang Đức hơn một tháng để chữa
bệnh. Vào trung tuần tháng 7, ông đã gặp tôi và nói rằng ông đã
gặp Razak tại tư dinh của ông ta và bất ngờ gặp cả Ismail lẫn
Ja’afar Albar cũng có mặt ở đó nữa. Ông nói Razak muốn bàn
luận một cuộc cải tổ có thể giúp cho cả hai bên thoát khỏi
chuyện có thể trở thành một đụng độ tai hại.
Tôi đã thảo luận với Keng Swee về mọi khả năng có thể có
được và quyết định rằng nên cố gắng làm bất kỳ việc gì nếu nó
giúp ta tránh được chuyện xung đột chủng tộc. Keng Swee đã
gặp Razak và Ismail lần nữa tại Kuala Lumpur vào ngày 20/7.
Ông bảo với họ rằng chỉ có tôi, Lim Kim San và Eddie Barker biết
