HỒNG LÂU MỘNG - Trang 890

Đại Ngọc bảo Tử Quyên đưa tập thơ ngũ ngôn của Vương Ma Cật cho Hương Lăng và
bảo:
Chị xem những bài nào có khuyên đỏ là tôi đã chọn rồi, có bài nào học bài ấy. Nếu không
hiểu nghĩa, chị sẽ hỏi cô Bảo, hoặc gặp tôi, tôi sẽ giảng cho.
Hương Lăng cầm tập thơ về Hành Vu Uyển, chẳng nhìn đến công việc gì, thắp ngay đèn
đọc hết bài này đến bài khác. Bảo Thoa mấy lần giục cũng không đi ngủ. Bảo Thoa thấy
Hương Lăng mài miệt quá, đành phải để tùy ý.
Một hôm, Đại Ngọc vừa rửa mặt chải đầu xong, thấy Hương Lăng cười hớn hở đem đến
giả tập thơ cũ, và mượn tập thơ Đỗ Phủ. Đại Ngọc cười nói:
Nhớ được tất cả bao nhiêu bài rồi?
Những bài có khuyên đỏ, em đọc hết cả.
Đã lĩnh hội được ít nào chưa?
Em đã lĩnh hội được một ít, nhưng chưa biết có đúng không. Em nói cho cô nghe nhé.
Cần phải nhận xét bàn bạc mới tiến được. Chị hãy nói cho tôi nghe nào.
Cứ ý em thì những chỗ hay của bài thơ, có nhiều ý tứ không thể nói ra được, nhưng ngẫm
nghĩ lại rất thiết thực; có nhiều câu thơ như là vô lý, nhưng nghĩ rất có lý có tình.
Nói thế là chị đã có ít nhiều thi tứ rồi đấy! Nhưng do đâu mà chị biết được như thế?
Em xem bài “Ngoài cửa ải” có câu:
Bãi rộng khói đùn làn thẳng tắp;
Sông dài ác xế mặt tròn vành.
Em nghĩ khói thì “thẳng” thế nào được? Mặt trời tất nhiên là “tròn” rồi. Thế thì chữ
“thẳng” như là vô lý, mà chữ “tròn” hình như rất tục. Nhưng sau gấp sách lại ngẫm nghĩ,
hình như mắt trông thấy hẳn cái cảnh ấy. Muốn tìm hai chữ khác thay vào nhưng không
sao tìm được. Lại còn câu:
Trắng xóa sông ngòi khi ác lặn;
Xanh lè giời đất lúc trào dâng.
Hai chữ “trắng” và “xanh” mới nghe cũng hình như vô lý, nhưng nghĩ kỹ ra thì chỉ có hai
chữ ấy mới hình dung hết được phong cảnh. Đọc lên thấy nặng chình chịch như miệng
ngậm quả trám ấy. Lại có câu:
Mặt trời rớt lại rơi đầu bến;
Đám khói trơ ra bốc giữa làng.
Chữ “rớt” và chữ “trơ” sao mà họ khéo nghĩ được như vậy. Năm trước, khi chúng em lên
kinh, một hôm về chiều, thuyền đậu trên bờ, người vắng, chỉ có mấy cái cây, đằng xa có
mấy nhà đang nấu cơm chiều, khói bốc lên màu xanh biếc lẫn với đám mây. Ngờ đâu
đêm qua đọc đến hai câu thơ này, mắt em như lại trông thấy cảnh ấy.
Đang nói chuyện thì Bảo Ngọc và Thám Xuân đến, đều vào ngồi nghe Hương Lăng nói
về thơ. Bảo Ngọc cười nói:
Đã thế thì không cần phải xem thơ nữa. Chỗ lãnh hội không phải ở đâu xa xôi, cứ nghe
nói hai câu ấy đủ biết là chị đã nắm được mấu chốt của cách làm thơ rồi.
Đại Ngọc cười nói:
Chị bảo mấy chữ “đám khói trơ ra” là hay, nhưng chị chưa biết đó là bắt chước ý câu thơ
của người trước. Tôi cho chị xem câu này, so với câu kia nhẹ nhàng và thiết thực hơn.