Còn Trong Ký Ức Hội Tế Đất Đền Xã Tắc
Lê Văn Sâm
L
à người sinh và lớn lên sát cạnh đền Xã Tắc thuộc phường Thuận
Cát cũ, nay đọc tin trên báo Du Lịch số ra ngày 8.5 "Lễ tế đền Xã Tắc sẽ
được tái hiện trong Festival Huế năm nay". Như vậy là dự án trị giá 4 tỉ
đồng phục hồi đền Xã Tắc khởi công từ tháng 8.2007 nay đã kịp cơ bản
hoàn thành. Mừng và rất đỗi ngạc nhiên, vì lẽ chỉ cách 2 năm, tôi về thăm
lại đền Xã Tắc, thì dấu tích chỉ còn sót lại một tấm bia đá nằm nghiêng, với
nét khắc 4 chữ Hán "Thái xã chi thần" còn lại tất cả được thay thế bằng một
khu nhà tập thể 416 căn khang trang. Một dự án khó khăn vì vấn đề giải
tỏa, tái định cư cho các hộ dân. Dù sao đây cũng là một tin vui từ quê nhà.
Nhân đây cũng xin ghi lại về một đền Xã Tắc và lễ tế đất còn trong ký ức,
biết đâu có giúp ích gì cho công việc tái hiện của thế hệ trẻ ngày nay.
Hình ảnh đầu tiên mà một chú bé nhà quê nhận ra là một hồ sen trắng,
sau hồ sen là cửa tam quan 4 cột xây cao, mở con đường lớn đi vào tầng
thấp của đền Xã Tắc cao 1.2m, vuông cạnh 70m, tiếp tục lên tầng chồng lên
trên cao 1.6m cạnh 28m, từ cửa Bắc đi qua mặt đàn chia ra 5 ô đá thanh,
sơn xanh, đỏ, tím, vàng, đen nơi đặt bàn lễ vật để tế đất, đi xuống hướng
Nam thì có tấm bình phong. Một bí ẩn là đường vào ra hai hướng Tây
Đông lại trồng hai hàng mù u dẫn lối, nên mới có câu ca dao "Văn Thánh
trồng thông, Võ Thánh trồng bàng, ngó về Xã Tắc hai hàng mù u". Khớp
với nơi tế thần đất và thần lúa, đất đền Xã Tắc được phân cho dân làng
trồng lúa vại tầng thấp và trồng khoai ở tầng cao. Lúa cạn, vại vào hè thu,
nắng cháy, cây lúa non cháy sém, chỉ còn lại cái tim xanh bên trong và gió
mùa Thu Cách Mạng 1945 đã thổi tới sức sống mới, mầm tim xanh vươn
lên. Huế đổi đời nhìn từ vạt lúa vại trên nền Xã Tắc. Rồi chiến tranh tiếp
nối chiến tranh. Đền Xã Tắc không còn giữ tục lệ "Ba năm tế trời, một năm
