Tôn Thất Bình
Kể Chuyện Các Vua Nguyễn
Tự Đức V
Nhìn Lại Bản Thân Mình
Vua Tự Đức không có con nên tự mình viết văn bia cho mình. Qua văn bia ở
Khiêm Lăng
( Khiêm Cung Ký ) nhà vua muốn thố lộ tâm sự . Một ông vua ở trên ngai
vàng khá lâu, trong hoàn cảnh đất nước gặp nhiều khó khăn, thay đổi, cho
nên " Không khỏi tiếng thị phỉ ; Đây là một phương cách nhìn lại bản thân và
tự đánh giá những việc làm của vua Tự Đức trong thời gian trị vì.
. . .
... Tính ta lại ít nói, cho nên không phải bạn chí thân, dù là thân cận đại thần
gặp nhau khi vào triều thì cũng ít khi bàn việc quan hay lên mặt như kẻ khác,
do đó hầu như ta có ít người để giao thiệp nhưng ta vẫn cứ yên vui sống
trong lặng lẽ và vụng về ấy.
Khí huyết, ta vốn yếu đuối , thân thể thường gầy gò, trong lúc tuổi trẻ đang
yên ổn này mà việc nối dõi còn khó có thể an ủi được lòng mong chờ của cha
mẹ, thật quá hổ thẹn, nhưng đang buổi đầu ta chưa quan tâm lắm.
Gần đến tuổi trưởng thành, vào tháng sáu bỗng mắc bệnh đậu mùa rất nguy
kịch, nhờ cha mẹ hết sức thuốc thang cầu đảo, tháng tám mới khỏi. ( 1)
( .......)
Còn như việc giặc cướp trong , ngoài có lúc làm mê loạn lòng người nhưng
rồi cũng yên, ấy là nhờ vào sức mọi người chứ mình ta thì chẳng làm gì
được.
Ôi! Dốt nát mà quen sống yên ổn, mông muội mà ở chốn nhà cao cửa rộng
chẳng biết phòng bị, tôi tài tướng giỏi cũng đã tàn tạ hơn phân nữa, mấy ai có
thể khôi phục lời di huấn về việc canh giữ biên cương của cha ta để giúp ta
bước khỏi vòng tội lỗi? Trời cao lại trừng phạt nặng nề để răn dạy vua tôi ta.
Người Âu Châu xa cách ngàn trùng dương vạn dặm, phong tục chẳng giống
nhau, mà nước lại là nơi quen biết cũ, bỗng đưa quân lính thuyền bè đến, bỏ
tình hoà hiếu mà tìm cách xâm lược bờ cõi, chúng cậy tàu bền, súng tốt giày
xéo để hòng nuốt chửng đất Quảng Nam, phá phách đất Gia Định. Đất Bắc
