... Sừng sững một tòa ngôn ngữ
chân chất, tinh diệu…
(Thay lời giới thiệu)
Trong tập tùy bút Thăm thẳm bóng người của Đỗ Chu, Nguyễn
Tuân, Tô Hoài được tác giả giới thiệu bằng cảm hứng và lời văn trác
tuyệt. Trong thăm thẳm bóng người có bóng ta. Có thăm thẳm bóng
Nguyễn Tuân trong những kiệt tác ông để lại cho đời. Tô Hoài còn
đấy, “ đứng chống đòn gánh, dưới chân là hai quang sách nặng ”,
bóng của hàng triệu độc giả hòa vào bóng Tô Hoài trong những tác
phẩm bất hủ của ông. Trước “cốt kiêu” và uy bút lực của hai ông, Đỗ
Chu - lần đầu tiên tôi thấy - ... đứng khép nép.
Tôi đã có lần khép nép trước một tác phẩm của Tô Hoài, đó là
Chuyện đầm sen Đền Đồng Cổ in trong tập truyện ngắn này. Sau
Giăng thề, đây là kiệt tác thứ hai của Tô Hoài. ( Dế mèn phiêu lưu
ký đương nhiên là một tác phẩm bất hủ, nhưng ý tôi nên xếp sang
một chiếu khác). Trong Chuyện đầm sen Đền Đồng Cổ, hơi thở
hùng tráng của lịch sử vừa kín đáo, vừa mãnh liệt chạm vào tình cảm
sâu lắng nhất của bất kỳ độc giả người Việt nào. Ta gặp lại đam mê
của Tô Hoài quan sát những lễ tục dân gian và sự am hiểu tinh tường
những tập quán ngành nghề, sinh hoạt mà tác giả miêu tả.
Cảnh đám rước kiệu “bà” quay tròn:
“ Kiệu bát cống quay tròn, bây giờ mới thật như chiếc hoa giữa
đám hội, vừa bay vừa cong cánh nở. Lòng hân hoan mong đợi của cả
