gia cấp cho hạng lụa màu và tiền, còn xử theo tội gì sau sẽ bàn định.>>
Ngày 18 tháng 4 d.l năm 1863 đoàn sứ Pháp được đoàn thuyền riêng của
Tự Đức đưa đi trên sông Hương ra Vụng cảng Đà Nẵng để sáng ngày 19
tháng 4 d.l họ lên tàu chiến Grenada và về tới Sài Gòn ngày 22 tháng 4 d.l
năm 1863.
*
Bonard đã đích thân viết một bản phúc trình gởi đến bộ trưởng bộ Hải
Quân và Thuộc Địa của chính phủ Pháp về việc trao đổi hoà ước ngày 9
tháng 5 âl năm Nhâm Tuất/ niên hiệu Tự Đức thứ 15 tức là ngày 5 tháng 6
d.l năm 1862. Hòa ước nầy được hoàng đế Napoléon III chuẩn phê ngày 1
tháng 7 d.l năm 1863 tại điện Fontainebleau/ Pháp quốc.
Sau đây là toàn văn bản phúc trình của Bonard trên tập san Revue Maritime
et Coloniale, tập 9, tháng 9 năm 1863 do Bộ Hải Quân và Thuộc Địa phổ
biến trong kỳ phát hành thứ 33, từ trang 168 đến trang 174):
ÉCHANGE DES RATIFICATIONS DU TRAITÉ CONCLU AVEC LE
ROYAUME D ANNAM
Le ministère de la marine et des colonies a reçu du vice-amiral Bonard le
rapport suivant:
Monsieur le ministre,
J ai l honneur de rendre compte à Votre Excellence des derniers événements
qui se sont passés en Cochinchine avant la remise du service au contre-
amiral la Grandière et mon départ pour la France.
Aussitôt l insuurection réprimée dans toutes les provinces françaises et l
ordre matérel établi, je me suis empressé de tout remettre dans l état
normal.
J ai immédiatement fait repartir pour la Chine, par la frégate la Sémiramis,
que monte l amiral Jaures, les militaires d infanterie légère qui étaient
venus du Nord, et cette frégat a pu, en passant à Tourane, et sans retarder
son voyage, me porter au but de ma mission définitive, la ratification du
traité, combinaison qui a présenté l avantage de faire voir au gouvernement
annamite une force respectable prête à agir.
Le comandant de la division des mers de Chine a pu ainsi partir de Tourane
