Tất cả tiểu thuyết ấy đều thể hiện một thế giới bi thảm, đầy bóng tối cay
đắng và tội lỗi, đầy đoạn trường, những tan nát của thiên nhiên và xã hội.
Nhưng cũng đầy nghị lực và lòng bao dung.
Tất cả tiểu thuyết ấy đều được dựng theo một nghệ thuật tự sự tân kỳ, biểu
hiện hơn là kể, xóa nhòa thời gian, khơi gợi tiềm thức, độc thoại nội tâm, đa
bội giọng điệu, đa bội điểm nhìn... Do vậy, Khi tôi nằm chết không có người kể
chuyện bao quát. Chỉ nghe những độc thoại nội tâm qua chừng 60 phiến đoạn
với 15 nhân vật trên những cấp độ ý thức khác nhau.
***
Có thể nói Khi tôi nằm chết là lịch sử nội tâm của gia đình Bundren, bắt đầu
bằng cuộc hấp hối của bà Addie, rồi cuộc hành trình đầy phiêu lưu qua nước lũ
và lửa thiêu trên những con đường uẩn khúc của Yoknapatawpha để đưa xác bà
về nghĩa trang gia đình ở Jefferson thể theo di ngôn người chết.
Tác phẩm miêu tả cuộc hành trình thể lý diễn ra trên đường cũng như cuộc
hành trình tâm lý diễn ra trong hồn, quay cuồng giữa bóng tối và ánh sáng mà
các vai diễn là bà Addie, ông Anse cùng các con trai Cash, Darl, Jewel,
Vardaman và cô con gái duy nhất là Dewey Dell.
Trong khi nằm hấp hối, bà Addie buộc chồng là Anse hứa đưa xác mình về
Jefferson chôn cất. Để báo thù chồng về cuộc sống chung bất hạnh. Và bà đã
từng cắm sừng chồng.
Cuộc hành trình đưa đám ấy phải trải qua bốn mươi dặm đường. Mỗi người
đưa đám trong gia đình đều có tâm tư và ý nguyện riêng. Đến Jefferson là thực
hiện ý người chết mà cũng là thực hiện những niềm riêng ấy.
