KHẢO DỊ
Về tình tiết đánh giúp cho làng Cổ-bi để giành địa giới, nhân dân ta còn có
nhiều truyện giống với truyện trên. Ở đây chỉ kể hai truyện:
1. Truyện Ông tổ họ Hoàng giúp làng Thượng-nguyên:
Làng Tĩnh-thạch và làng Thượng-nguyên (đều thuộc Hà-tĩnh) cách nhau
một con sông, hai bên tranh nhau một bãi bồi, kiện tụng đã lâu đời. Quan
nào cũng không xử được vì mỗi lần xử, dân làng Tĩnh-thạch ỷ thế mạnh
kéo nhau lên làm ầm ỹ cả công đường, một hai quyết liều mạng. Sau cùng
quan phán: "Thôi bên nào mạnh thì cho bên đó được!" Dân làng Thượng-
nguyên sức yếu phải nhờ đến ông tổ họ Hoàng, một người ở làng Phan-xá
bên cạnh đến đây đi làm thuê. Ông này chỉ xin làng Thượng-nguyên cho
một vài người đàn bà đi theo, mỗi người mang một ít tro để tung vào kẻ
địch. Đến ngày hẹn chờ ngọn gió nồm thổi lên, ông tay không tiến ra bãi,
nhổ hết cây tre này sang cây tre khác dùng làm gậy quật tới tấp vào đối
phương đông như kiến, nhưng bị bụi tro làm cho mù mắt. Cuối cùng bên
Tĩnh-thạch đành chịu nhường bãi cho làng Thượng-nguyên. Ngày nay cánh
đồng ấy còn gọi là đồng Ông-vụ (vụ: tung ra, vãi ra, tiếng Nghệ - Tĩnh)[2].
2. Truyện Đô Hùng đại tướng quân còn có nhiều tình tiết liên quan xa gần
tới những truyện cổ tích khác, ngoài truyện Lê Phụng Hiểu:
Ở làng Thiên-mỗ (Hà-đông) có một nhân vật sức khỏe tuyệt trần, người ta
gọi là ông Đô Hùng. Nhà nghèo đi làm thuê, mỗi lần đi cày một tay ông
