362
KHẢO DỊ
Người miền Bắc có truyện Con nghê ngói (con nghê ngói tức là con sấu bằng
sành) cũng là một dị bản của truyện trên (nhưng người kể chỉ nhớ có mỗi ñoạn
ñầu). Trong truyện này, cô gái phú ông lúc biết mình bị lừa ñành chỉ ngồi ôm
con ru rằng:
Con nghê là con nghê ngói,
Bố mày khéo nói, nó hóa ra con nghê vàng
Ông ngoại mày nghe quàng, gả con cho bố.
Vả cả hai truyện, về hình thức ñều tượng tự với truyện Hữu Ké từ xưa ñã ñược
diễn thành văn vần, nhan ñề Hữu Ké tân truyện:
Huyện Thạch-hà có một chàng trai nghèo tên là Hữu Ké muốn lấy cô Ngọc
Dong, con gái của một cụ huyện hưu trí cùng một xã. Biết cụ huyện không ñời
nào gả con gái cho mình, hắn cũng bắt mẹ mang trầu cau tới hỏi ñể cho người
khác biết hoa ñã có người ñể ý. Sau ñó, hắn bàn với chú là xã trưởng, mời làng,
trong ñó có cụ huyện, lập khoán ước hễ bắt ñược trai gái tình tự thì buộc hai bên
phải kết làm vợ chồng.
Đây là mấy câu khoán:
Hoàng hiệu năm nay,
Trên dưới ñều hay:
Khoán lập ra ñây,
Cho nghiêm phong hóa,
Trai lớn lấy vợ,
Gái lớn lấy chồng;
Duyên bởi tơ hồng,
Lẽ thông mối lái,
Có cheo có cưới,
Phải ñạo vợ chồng;
Nhược bằng gian thông,
Nương dâu bến bộc.
Không kỳ thế tộc,
Chẳng quản sang hèn;
