K H Ô N G Đ Ế N M Ộ T
104
Triết học bất định
Bạn có thể thấy rằng, sự chuyển dịch sang thái độ
bất định không chỉ xảy ra ở lĩnh vực chính trị mà cả
ở những triết gia chính trị có ý tưởng ủng hộ cả cánh
tả lẫn cánh hữu.
Triết học của thế giới cổ đại thường rất bi quan:
Plato, Aristotle, Epicurus, và Lucretius đều chấp nhận
những giới hạn nghiêm ngặt về tiềm lực con người.
Vấn đề duy nhất là làm thế nào để đương đầu tốt nhất
với số phận bi kịch của chúng ta. Những nhà triết
học hiện đại thì đa phần là lạc quan. Từ Marx, cho
đến Hegel rồi Herbert Spencer, thế kỷ 19 chia sẻ một
niềm tin về sự tiến triển. (Hãy nhớ những quan điểm
của Marx và Engel về những thắng lợi công nghệ của
chủ nghĩa tư bản trang 94.) Những nhà tư tưởng này
trông đợi những tiến bộ vật chất sẽ làm thay đổi cơ
bản cuộc sống con người theo hướng tốt hơn: họ là
những người lạc quan xác định.
Vào cuối thế kỷ 20, những triết gia bất định nắm
quyền lãnh đạo. Hai nhà tư tưởng chính trị có tầm ảnh
hưởng lớn là John Rawls và Robert Nozick, được xem
là trái ngược hoàn toàn: là người theo chủ nghĩa quân
bình, Rawls quan ngại về những câu hỏi liên quan đến
sự công bằng và khả năng đóng góp; còn Nozick theo
chủ nghĩa tự do thì tập trung vào tối đa hóa tự do của
mỗi cá nhân. Họ đều tin rằng con người có thể chung
