Bí mật
141
THẾ GIỚI THEO QUY ƯỚC
Bạn sẽ phải nhìn thế giới như thế nào nếu bạn không
tin vào những bí mật? Bạn phải tin rằng chúng ta đã
có lời giải cho tất cả những vấn đề hóc búa nhất. Nếu
những quy ước ngày nay đều đúng, chúng ta có thể
hài lòng và tự mãn rằng: “Chúa trời ở trên thiên đàng,
và tất cả mọi thứ trên thế gian này đều thuận theo lẽ
phải, mọi thứ đều đúng”.
Ví dụ, một thế giới không có bí mật thì công lý
được hiểu thấu đáo. Mọi sự bất công nhất thiết đều
liên quan đến một sự thật đạo đức mà rất ít người có
thể nhận ra từ sớm: trong một xã hội dân chủ, một
hành động sai trái chỉ có thể kéo dài khi mà đa số mọi
người không thấy nó sai. Đầu tiên, chỉ một nhóm nhỏ
những người phản đối nô lệ cho rằng nô lệ là tội ác;
cách nhìn đó trở thành chính thống, nhưng vẫn là
một bí mật vào đầu thế kỷ 19. Do đó, nếu nói không
còn bí mật nào sót lại ngày hôm nay có nghĩa là chúng
ta sống trong một xã hội không có những bất công
tiềm ẩn.
Trong kinh tế học, mất niềm tin vào bí mật sẽ dẫn
đến niềm tin vào những thị trường hiệu quả. Thế
nhưng, sự tồn tại của những bong bóng tài chính cho
thấy những thị trường có thể không hiệu quả một
chút nào. (Và người ta càng tin vào hiệu quả, thì bong
bóng càng lớn.) Vào năm 1999, chẳng ai muốn tin
