KHỔNG MINH GIA CÁT LƯỢNG ĐẠI TRUYỆN - Trang 402

người triệt để hiểu rõ, đề phòng để không vi phạm. Ông cũng định ra các
chương điều luật như “ngũ cụ”, “lục khủng”, “thất giới”, cụ thể chỉ rõ cái gì
nên làm, cái gì không nên làm, mục đích chế độ hoá tất cả, không cần phải
cố gắng đặc biệt mọi người đều có thể làm được, như vậy quốc gia mới có
thể bền vững lâu dài, tinh thần pháp trị mới được phát huy thực sự.
Nỗ lực của Gia Cát Lượng đích xác đã phát huy công hiệu thay đổi phong
tục. Không ít quan chức cao cấp ở Thục Hán, đã lĩnh hội và chấp hành tinh
thần pháp trị của Gia Cát Lượng; Tam quốc chí có chép: Dương vũ tướng
quân Đặng Chi thưởng phạt rõ ràng, rất quan tâm đến binh lính; Trù hàng
đô đốc Trương Dực giữ nghiêm pháp luật, Đỗ quân tòng sự Dương Hý
trông coi hình ngục đúng mực, luận rõ pháp luật, định án rõ ràng; Tang ca
Thái thú Mã Trung rất có ân huệ. Mấy mươi năm suy vi, cuối cùng nước
Thục trong một thời gian ngắn giành được sự hưng thịnh, đấy là kỳ tích
nghìn năm ít thấy. Đúng như Trần Thọ đã nói, Gia Cát Lượng ứng biến với
chiến trường không linh hoạt, song chỉ kể thành tích điều hành nước Thục
của ông, sự vĩ đại của Gia Cát Lượng cũng là điều chẳng thể gì so sánh
được.
Trưởng lão ở Ích Trung là Trương Duệ có bình luận rằng: “Thừa tướng Gia
Cát Lượng chí công nghiêm minh, thưởng phạt chẳng kể thân sơ xa gần, kẻ
không có công thì không ban thưởng, kẻ quyền quý cũng chẳng được miễn
tội, đấy là nguyên nhân chủ yếu nhất để mọi người nước Thục hăng hái tiến
lên”.
Trần Thọ tuy không thừa nhận thiên tài quân sự của Gia Cát Lượng như
trong truyền thuyết, song với thành tích điều hành cũng rất khen ngợi, trong
Tam quốc chí có bình luận rằng: Gia Cát Lượng thi hành pháp luật, giáo
huấn nghiêm minh, thưởng phạt rõ ràng, không có tội thì không bị trừng trị,
không có công thì không thưởng, không dung tha kẻ có tội dù là ai, mọi
người tự mình cố gắng, đạo lý không bỏ sót, mạnh không lấn yếu, không
khí thịnh vượng tràn khắp vậy.