Thương mại quốc tế là chủ đề đình đám trong chiến dịch tranh cử tổng
thống năm 1992, ấy vậy mà tất cả các ứng cử viên đều bỏ qua nó. Khi Tổng
thống đương nhiệm Bush nới lỏng hạn chế nhập khẩu xe tải loại nhỏ của
Nhật, thì vị Thống đốc khi đó là Clinton phàn nàn rằng nước Mỹ sẽ chẳng
được lợi lộc gì từ việc này. Bush phản ứng rằng hành động của ông sẽ giúp
mở cửa thị trường Nhật cho hàng hóa Mỹ vào. Rõ ràng là cả hai ông đều
không nhận ra được rằng những gì nước Mỹ đạt được khi họ mua xe chở
hàng của Nhật chính là – xe chở hàng của Nhật. Bán là việc đau đớn nhưng
cần thiết; còn mua là điều giúp cho nỗi đau khi bán nguôi ngoai.
Xin đừng vội nghĩ rằng tôi là nhà kinh tế học “giơ cao đánh khẽ”, chỉ
biết thừa nhận rằng cuộc sống còn nhiều điều phong phú hơn những gì các
mô hình kinh tế thừa nhận. Ngược lại, trò game của tôi là lời tuyên bố hùng
hồn cho những giá trị mà các nhà kinh tế học coi trọng. Tất cả các mô hình
kinh tế chính thống đều giả định rằng người ta cố hết sức để tiêu dùng
nhiều hơn và làm việc ít hơn. Tất cả các mô hình chính thống chỉ coi một
chính sách kinh tế thành công khi nó giúp người ta đạt được ít nhất là một
trong số những mục tiêu đó. Theo tiêu chuẩn của kinh tế học, một chính
sách không làm được tích sự gì ngoài việc khuyến khích người ta lao đầu
vào công việc để rồi chết trên núi tiền mới chính là một chính sách tồi.
Chúng ta sống trong thời đại của những “kẻ cuồng chính sách”, những
người đánh giá các chương trình dựa vào tác động của chúng đối với năng
suất, sản lượng hay nỗ lực làm việc. Các bài phân tích của những kẻ cuồng
chính sách này thường dùng những biệt ngữ kinh tế khó hiểu trong khi lại
lờ đi nội dung của nó. Những nhà kinh tế học coi sự đeo bám vào sản lượng
của những kẻ cuồng chính sách là nỗi ám ảnh kỳ quặc và bất lợi. Các
“chuyên gia” này muốn người Mỹ chết trên núi tiền; các nhà kinh tế học thì
muốn người Mỹ ra đi trong hạnh phúc.
Ross Perot bị nhiễm bệnh “cuồng chính sách” rất nặng trong chiến dịch
tranh cử tổng thống năm 1992 khi ông này kêu gọi người Mỹ sản xuất chip
máy tính thay vì khoai tây. Thậm chí ngay cả khi chúng ta đồng tình với giả
thuyết đầy hoài nghi là sản xuất chip máy tính sẽ thu về lợi nhuận vượt trội,
