Người ta kể về Trang Tử rằng ông ấy một đêm đã mơ hoá thành
bướm, nhởn nhơ từ hoa nọ sang hoa kia, bay trong vườn. Đến sáng
khi ông ấy tỉnh dậy ông ấy rất phân vân. Ông ấy là một thầy lớn, một
bậc thầy vĩ đại, một trong những chư phật vĩ đại nhất đã từng được
sinh ra trên trái đất này. Các đệ tử của ông ấy tụ tập lại và họ nhìn
ông ấy, còn ông ấy thì rất buồn. Họ nói, 'Thưa thầy, thầy chưa bao
giờ buồn cả. Có chuyện gì vậy?'
Ông ấy nói, 'Có vấn đề cần được giải quyết cho các ông: và vấn đề
là ở chỗ ta, Trang Tử đây, đã mơ trong đêm rằng ta đã biến thành
bướm.'
Họ cười ầm ĩ, họ nói, 'Bây giờ giấc mơ hết rồi, thầy đang thức, sao
lại bận tâm về nó thế?'
Trang Tử nói, 'Nghe toàn thể câu chuyện đã. Bây giờ, vấn đề đã nảy
sinh: nếu Trang Tử có thể mơ, và trong giấc mơ mà có thể biến
thành bướm, thì sao điều đó không thể xảy ra theo chiều ngược lại?
Một con bướm có thể ngủ và mơ rằng nó đã biến thành Trang Tử.
Bây giờ ai là ai? Đấy là Trang Tử đã mơ rằng mình biến thành
bướm hay bướm đang mơ rằng nó đã biến thành Trang Tử. Đây là
vấn đề làm ta rất buồn.'
Tương truyền rằng không ai trong các đệ tử của ông ấy có thể giải
được câu hỏi hắc búa này, công án này. Làm sao giải được nó? Làm
sao quyết định được ai là ai? Nhưng nếu có ai đó mang tính thiền
sâu sắc, người đó đã trả lời được. Thực tế, Trang Tử đã đặt ra câu
hỏi chỉ để biết liệu ai đó trong các đệ tử của ông ấy thực trở thành
mang tính thiền. Bởi vì thế thì cả bướm không thực mà Trang Tử
cũng không thực, còn mỗi người đang phân vân, người đang quan
sát bướm, người đang quan sát Trang Tử trở thành bướm và người
quan sát bướm trở thành Trang Tử. Tính quan sát đó, nhận biết đó,
người chứng kiến đó, sakshin đó, đó là thực tại duy nhất.
Đây là ý nghĩa của khái niệm về maya - rằng tất cả những điều bạn
thấy đều không thực; chỉ mỗi người thấy là thực. Cứ đi về hướng
người thấy, bằng không bạn đang sống trong thế giới ảo thuật. Bạn
có thể thay đổi từ thế giới ảo thuật này sang thế giới khác. Con
người sống trong dối trá; mọi người gọi dối trá của họ là triết lí của
họ.
