ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ TRẺ TỪ 0 -
6 TUỔI
- Ths. Nguyễn Thị Minh
Nhà giáo dục người Ý, Maria Montessori, chia sự phát triển của con người
ra làm bốn giai đoạn, từ lúc mới sinh đến 6 tuổi, từ 6 đến 12 tuổi, từ 12 đến 18
tuổi và từ 18 đến 24 tuổi. Mỗi giai đoạn có những đặc trưng riêng và tương
ứng là các phương pháp tiếp cận giáo dục khác nhau cho từng giai đoạn.
Giai đoạn sau sinh đến khi trẻ được khoảng 6 tuổi là giai đoạn đầu tiên.
Theo quan sát của Montessori, trong suốt giai đoạn này trẻ trải qua quá trình
phát triển tâm sinh lý không ngừng và mạnh mẽ nhất. Trẻ là những cá nhân
học tập và khám phá thế giới xung quanh rất tinh tế bằng các giác quan nhạy
bén của mình, từ đó hình thành nên tính độc lập và tự xây dựng mang nét
riêng của từng cá nhân. Montessori đã nêu ra một số khái niệm để giải thích
quá trình ‘làm việc’ này của trẻ, bao gồm khái niệm về ”trí tuệ thấm hút, các
thời kỳ nhạy cảm và sự bình thường hóa”.
Trí tuệ thấm hút:
Montessori mô tả hành vi của trẻ nhỏ nỗ lực học hỏi
không ngừng nghỉ thông qua các kích thích từ môi trường xung quanh - các
giác quan, ngôn ngữ, văn hóa, và hình thành khái niệm với thuật ngữ “Trí tuệ
thấm hút”. Tiến sĩ Montessori thấy rằng giai đoạn phát triển quan trọng nhất
của trẻ nằm ở 6 năm đầu đời - thời kỳ trẻ sở hữu trong mình “Trí tuệ thấm
hút”. Nói cách khác, trẻ tiếp thu thế giới xung quanh giống như miếng bọt
biển hút nước vậy. Do đó, mục tiêu giáo dục trong thời kỳ này là trau dồi, tu
dưỡng khát khao học hỏi và tiếp thu một cách tự nhiên của trẻ. Bà cũng cho
rằng đây là khả năng duy nhất, đặc biệt trong giai đoạn đầu đời của trẻ và nó
phai nhạt dần sau khi trẻ được 6 tuổi.
Thời kỳ nhạy cảm:
Montessori cũng quan sát các giai đoạn nhạy cảm đặc
biệt của trẻ trước những kích thích từ môi trường xung quanh. Bà gọi đó là
“Thời kỳ nhạy cảm”. Môi trường lớp học Montessori (các học cụ và hoạt
động) được thiết kế và sắp xếp phù hợp với từng giai đoạn nhạy cảm mà trẻ
bộc lộ. Montessori đã chỉ ra các giai đoạn nhạy cảm đó, bao gồm:
Việc học tập, lĩnh hội ngôn ngữ - từ lúc mới chào đời đến khi trẻ được khoảng
6 tuổi
Tính trật tự - giai đoạn trẻ từ 1 đến 3 tuổi
Sự gọt giũa tinh tế của các giác quan - từ lúc mới sinh đến 3 tuổi
Sự đam mê với các đồ vật nhỏ - khi trẻ được 18 tháng đến 3 tuổi
Sự phát triển của các hành vi xã hội - khi trẻ được 2,5 đến 4 tuổi
Sự bình thường hóa:
Khái niệm này xuất phát từ yếu tố tập trung vào
hoạt động đáp ứng nhu cầu phát triển của trẻ; điểm nổi bật là khả năng tập
trung cũng như “các nguyên tắc không gây gò bó hay ép buộc theo khuôn
53
