12. KIỂM SOÁT NHỮNG ĐỐI KHÁNG
TRONG VIỆC LÀM GIÀU
Sau khi những kẻ săn tìm kho báu đã tìm được, hoặc không tìm được kho báu
của họ và bỏ đi, công việc thú vị của những người xây dựng mới bắt đầu. Những
người xây dựng không chấp nhận cái mà họ tìm được. Mục tiêu của họ là xây
dựng một kim tự tháp thịnh vượng lớn hơn và tốt hơn. Để làm như thế, phải giữ
cân bằng bốn đối kháng nội tại.
Hỗn loạn đối kháng với trật tự
Sự hỗn loạn phải được cân đối với trật tự nếu sự sáng tạo cần phải có và được
sử dụng. Cái nào nhiều quá cũng dẫn đến thảm họa và sự đình trệ, như đã từng
chứng kiến tại Nga vào thế kỷ 19 và tại Trung Quốc thế kỷ 15. Hoa Kỳ và Nhật
Bản là hai trường hợp tương tự hiện đại, tuy rằng không có nước nào đi đến chỗ
cực đoan như thế.
Không ai quan sát cận cảnh hệ thống của Hoa Kỳ lại có thể không thấy sự hỗn
loạn nội tại, hay sự thiếu kiểm soát từ trung ương, nằm sẵn trong hệ thống.
Không có chương trình giảng dạy cấp quốc gia hay hệ thống thi tốt nghiệp quốc
gia từ bậc trung học buộc các thầy cô giáo phải dạy cái gì hay học sinh phải học
cái gì. Bình quân mà nói, các trường trung học ở Hoa Kỳ không đào tạo một học
sinh có thể so sánh về mặt chất lượng với học sinh ở phần còn lại của thế giới,
nhưng chúng cũng không o ép một thiểu số có suy nghĩ ngược lại. Làm điều đó
sẽ quá hỗn loạn và không hiệu quả.
Tương tự như thế, điều tạo nên tính chất độc nhất vô nhị của hệ thống đại học
Mỹ chính là ở tính đa dạng về chất lượng. Nó bao gồm từ những trường tầm cỡ
trung học nâng cấp cho đến các trường tốt nhất thế giới. Không ai kiểm soát nó
theo cách mà các bộ giáo dục hay làm ở phần còn lại của thế giới. Tính đa dạng
hầu như vô giới hạn. Cái gì cũng có thể dạy được. Một học sinh trung học không
học được gì nhiều vẫn có thể bước vào một trong các trường đại học giỏi nhất
nước Mỹ mà không dựa vào bất cứ điều gì ngoại trừ chỉ số thông minh IQ rất cao
của anh ta. Các thành tích kém trong quá khứ không được để ý vì có thể là
