đối thủ cạnh tranh khác. Nike có thể điều chỉnh tốc độ phát triển. Vì vậy,
nếu chúng ta có thể buộc Nike tạo điều kiện tốt hơn cho công nhân, thì tất
cả những công ty khác cũng sẽ làm theo”.
Một khía cạnh khác của “sự tiến bộ” ở Indonesia mà ủy viên ban quản trị
của các tập đoàn nhìn thấy mỗi lần họ bước ra khỏi những khách sạn sang
trọng mà họ đang ở đó là sự biến mất của những chiếc xe becak. Những
chiếc xe đạp được trang trí bằng những tấm bích họa đã bị cấm hoạt động
trên đường phố Jakarta từ năm 1994. Tổng thống Suharto cho rằng, đó là
biểu tượng của một đất nước lạc hậu. Thật không may, quyết định này của
ông ta dẫn đến hàng vạn người làm nghề lái xe becak đứng bên bờ vực thất
nghiệp. Những du khách đến đây giờ lại bị vây quanh bởi những chiếc xe
Bajaj, một loại xe máy ba bánh nhỏ có vỏ kim loại màu cam viền xung
quanh. Được biến tấu từ chiếc xe Vespa nguyên bản của Ấn Độ, theo
Suharto, chiếc xe Bajaj là đại diện của quá trình hiện đại hóa. Song, nó lại
quá ầm ĩ, ô nhiễm, phả hơi nóng và rất nguy hiểm. Không giống như becak,
những chiếc xe Bajaj trông giống hệt nhau, những nét vẽ bảy sắc cầu vồng
rực rỡ được thay thế bằng một màu cam vàng ruộm trên khắp thân xe. Ước
tính, khoảng hai mươi nghìn chiếc xe như thế đang gây ùn tắc tại các tuyến
đường của thành phố. Hầu hết những lái xe becak đều không được hướng
dẫn cơ bản để lái xe Bajaj, chính vì vậy, rất nhiều người đã phải xin làm
việc tại các xí nghiệp.
Lần lượt, các ban quản trị của Mỹ đều ủng hộ cho nền chuyên chính độc tài
của Suharto. Tuy nhiên, chính phủ Jakarta phải chịu sự chỉ trích nặng nề từ
các tổ chức phi chính phủ (NGOs). Các tổ chức giám hộ chỉ trích sự vi
phạm nghiêm trọng luật pháp trong nước cũng như quốc tế, việc vi phạm
nhân quyền và sẵn sàng hy sinh những nguyên tắc dân chủ để làm hài lòng
các tập đoàn đa quốc gia và thành viên của giới quan chức chính phủ của
đất nước này. Tờ New York Times cho biết “Theo các cuộc khảo sát quốc
tế, Indonesia là một trong những nước có nạn tham nhũng hoành hành nhất
thế giới”.
