thắng lợi; những kẻ khác, đặc biệt là quân Corinth, thì sợ ông ta trốn thoát
bằng cách hối lộ vì ông ta giàu có, và sẽ sống để gây tai giáng hoạ thêm cho
họ; và thế là những kẻ này đã thuyết phục các đồng minh và giết ông ta. Vì
cớ này hay cớ khác tương tự đã dẫn đến cái chết của một con người mà,
trong hết thảy mọi người Hy Lạp ở thời đại tôi, không đáng phải chịu một số
phận như thế nhất, bởi suốt cuộc đời mình ông đã luôn nghiêm cẩn chuyên
tâm vào việc trau dồi đức hạnh.
Những tù binh ở trong các hầm đá ngay từ đầu đã bị quân Syracuse đối xử
tàn tệ. Chen chúc trong một khe trũng hẹp, mà không có nóc mái nào che
chở cho họ, hơi nóng mặt trời và không khí bí bức ngột ngạt đã giày vò họ
suốt ban ngày, và rồi màn đêm ập xuống với hơi thu lạnh giá đã khiến cho
họ đổ bệnh vì sự thay đổi cực đoan giữa ngày và đêm; ngoài ra, do họ phải
ẩm thực khởi cư ở cùng một chỗ vì thiếu không gian, và xác của những
người đã chết vì bị thương hoặc vì nhiệt độ thay đổi, hoặc vì những nguyên
nhân tương tự, bị bỏ mặc chồng chất lên nhau, mùi hôi thối không thể chịu
nổi bốc lên; trong khi cái đói cái khát không ngừng giày vò họ, đã tám tháng
nay mỗi người chỉ được nửa pint nước và một pint ngũ cốc mỗi ngày. Tóm
lại, không một nỗi thống khổ nào mà những người bị đày vào một nơi như
vậy từng phải trải qua chừa họ ra. Tất cả bọn họ đã sống cùng một chỗ như
vậy trong khoảng bảy mươi ngày, sau đó ngoại trừ người Athens và các thực
dân Hy Lạp ở Sicily hoặc ở Italy tham gia vào cuộc chinh phạt này, tất cả
những tù binh còn lại bị bán đi. Khó có thể nói chính xác tổng số tù binh bị
bắt là bao nhiêu, nhưng chắc hẳn không thể dưới bảy ngàn.
Đây là thành tích lớn nhất trong mọi thành tích của Hy Lạp trong cuộc
chiến này, hoặc, theo quan điểm của tôi, trong lịch sử của Hy Lạp; thành tích
này đồng thời vừa mang lại vinh quang lớn nhất cho những kẻ chiến thắng,
vừa gây ra tai hoạ nặng nề nhất cho những kẻ chiến bại. Họ đã bị đánh bại
toàn diện và toàn bộ, tất thảy những gì họ phải gánh chịu cực kỳ trầm trọng;
họ đã bị huỷ diệt, như người ta thường nói là bị diệt tận gốc, hạm đội của họ,
đạo quân của họ, hết thảy mọi thứ đã bị tiêu diệt, và chỉ còn vài người trong
số rất nhiều người về lại được quê nhà. Những sự kiện ở Sicily là như thế
đó.
