làm làm
nơi thờ, mà nói rằng, Chúa đất. Cho nên người ta bắt chước
người ấy cho đến nay. Ai ở đâu thì có thờ Thổ công đấy cho sức khỏe.
« Chùa thờ Bụt thì một làng là một chùa, nhà thờ Thần thì cũng vậy,
chẳng kể được cho hết.
« Nghệ An xứ, những nhà thánh thờ Đức Chúa Trời, Được bảy
mươi lăm nhà thánh.
Sơn Nam xứ được một trăm tám mươi ba nhà thánh.
Hải Dương xứ được ba mươi bảy nhà thánh.
Kinh Bắc xứ được mười lăm nhà thánh.
Thanh Hóa xứ được hai mươi nhà thánh.
Sơn Tây xứ được mười nhà thánh ».
Tài liệu « Lịch sử nước Annam » mà chúng ta vừa đọc, được chia
làm hai phần : phần nhất, thuật lại lịch sử chính trị nước Việt nam xưa từ
đầu đến đời Chúa Trịnh Nguyễn, tuy nhiên, tác giả chỉ kể hết sức đại cương
; phần hai, tác giả viết tương đối dài về phong tục, xã hội, địa lý hành chính
và số chùa cùng nhà thánh tức nhà thờ Công giáo. Tập tài liệu có giá trị đặc
biệt về phương diện lịch sử chữ quốc ngữ ; còn về phương diện xã hội, thì
phần hai của tài liệu cũng giúp chúng ta hiểu rõ hơn bộ mặt Việt Nam thời
đó. Cũng vì vậy mà chúng tôi trình bầy tập tài liệu này ở đây.
