tinh hoa không có Ngôi đền; và khi Trở về, mọi hoạt động tôn giáo được
tập trung chặt chẽ ở Ngôi đền Jerusalem, còn các đền ở tỉnh và các nơi thờ
cúng trên đồi cuối cùng biến mất, giáo đường Do Thái giành quyền kiểm
soát và giảng dạy chính thống giáo Ngôi đền mà Kinh Thánh chính tắc đã
tóm lược.
Điều này có một hệ quả quan trọng nữa. Với việc thánh văn được đưa vào
giáo luật, và giáo luật được dạy một cách có hệ thống từ một điểm trung
tâm, Do Thái giáo trở nên đồng nhất hơn hẳn. Đó là sự đồng nhất đậm nét
khắt khe và chính thống. Trong lịch sử người Do Thái, những người khắt
khe thường có xu hướng thắng thế. Chính Moses, người khắt khe trong
pháp lý, đã áp đặt tôn giáo Yahweh của mình đối với các nhóm bộ tộc còn
lại. Chính những người khắt khe đã lại thắng thế lần nữa vào thời diễn ra
cải cách của Josiah. Chính Judah khắt khe, chứ không phải Israel thỏa hiệp,
đã thoát khỏi cuộc tấn công của các đế chế; và chính cộng đồng Babylon
của những người khắt khe, trở về từ cuộc lưu vong, đã áp đặt ý chí của
mình lên tất cả người Do Thái, loại bỏ nhiều người này, buộc nhiều người
khác phải làm theo. Giáo luật và giáo đường trở thành các công cụ của sự
khắt khe, và sau này sự khắt khe đó sẽ giành nhiều thắng lợi hơn nữa. Quá
trình này, vốn tái diễn nhiều lần trong lịch sử Do Thái, có thể được nhìn
nhận theo hai cách: là hạt ngọc của Do Thái giáo thanh khiết hình thành từ
con trai thối rữa của thế gian và sự trần tục; hoặc là những người cực đoan
áp đặt sự độc quyền và cuồng tín đối với phần còn lại.
Nhưng cho dù có được nhìn nhận theo cách nào, thì xu hướng khắt khe hóa
này trong Do Thái giáo vẫn đặt ra ngày càng nhiều vấn đề cho cả người Do
Thái lẫn láng giềng của họ. Dưới sự cai trị rộng lượng của người Ba Tư,
vốn không nhận được gì ngoài lời ngợi ca trong văn học Do Thái, người Do
Thái bắt đầu hồi phục và hưng thịnh. Sách Ezra nói rằng 42.360 người Do
Thái, cộng với 7.337 tôi trai tớ gái và 200 “nam nữ ca hát,” trở về từ cuộc
Tha hương. Tổng dân số của Judah được tái lập không thể quá 70.000
người. Tuy nhiên, đến thế kỷ 3 TCN, chỉ riêng dân số Jerusalem đã là
