lên trên việc phụng sự bản thân… [và] trong bất cứ cân nhắc nào khác.”
Sự thật dường như là cả hai vị quân chủ này đều có động cơ tôn giáo lẫn tài
chính, quan trọng hơn là khao khát áp đặt một sự thống nhất tập trung, đầy
cảm xúc đối với các lãnh thổ rời rạc và chia rẽ của mình. Nhưng trên hết,
họ bị vướng vào thứ logic nham hiểm, phi nhân tính của chủ nghĩa bài Do
Thái. Sử liệu cho thấy thứ logic này thường có sức mạnh và động lực riêng
của nó.
Nghiên cứu của Haim Beinart về Ciudad Real chỉ ra một mô hình đáng tiếc
về sự thoái hóa của con người. Mục đích của việc giấu tên nhân chứng bên
nguyên là nhằm tránh mối thù truyền kiếp giữa các gia đình, nhưng nó lại
tạo ra sự ác độc bậc nhất cho tòa án dị giáo, nhất là vì nhiều kẻ chỉ điểm có
động cơ ác ý, chống lại người giàu hoặc người có vai vế. Do đó, Juan
Gonzales Pintado, người từng là thư ký cho hai vị vua, tự nhiên lại có kẻ
thù: ông bị thiêu sống vì điều đó. Còn tồi tệ hơn nữa là lời khai của chồng
chống lại vợ và ngược lại, con chống lại cha, anh em trai chống lại chị em
gái. Một trong những kẻ chỉ điểm tồi tệ nhất là Fernan Falcon, người đã ra
làm chứng trong phiên xử cha mình sau khi ông qua đời. Người cha dường
như từng là người đứng đầu cộng đồng Do Thái bí mật địa phương: “Tất cả
những gì được khai nhằm chống lại ông ấy trong vụ kiện này là đúng, và
hơn thế - đủ để lấp đầy cả một trang giấy.” Falcon là nhân chứng trong tất
cả các vụ xử ở Ciudad Real, trong các năm 1483-1485, câu nói yêu thích
của ông ta khi mô tả một người bị buộc tội là “một người Do Thái đúng
nghĩa.” Ông ta nói về Carolina de Zamora, một trong những người bị buộc
tội, “rằng ông ta đảm bảo là họ sẽ thiêu bà ấy kể cả nếu ông ta có phải
xuống địa ngục 30 lần”; trên thực tế, nhân chứng ghê gớm nhất chống lại
bà là con trai mình, một thầy tu từng thề sẽ thấy bà bị thiêu - mặc dù bà
thoát chết và chỉ bị phạt roi. Nhiều phụ nữ bị buộc tội hóa ra lại là người có
học và sùng đạo. Leonor Gonzales trốn thoát được đến Bồ Đào Nha. Tòa án
cho phép con trai bà, Juan de la Sierra, đi Bồ Đào Nha và thuyết phục bà
quay về. Người con trai đã làm vậy, và người mẹ quay về, rồi bị xét xử, bị
kết tội và bị thiêu sống. Một số trốn thoát. Những người khác tìm cách trốn
