Lấy san hô
Ngay từ khi có Nhà tù Côn Đảo thì tù khổ sai đã phải lấy san hô để nung
vôi. Bãi san hô ở ngay trước Vịnh Côn Đảo. Cồn san hô nổi lên từ bãi Lò
Vôi chạy mãi đến gần Đá Trắng. Đó là nguồn nhiên liệu để nung vôi xây
nhà giam và tất cả các kiến trúc khác trên đảo.
Kíp san hô có khoảng 80 đến 100 người tù khổ sai, làm việc theo con
nước. Khi thủy triều rút, họ đem theo đòn xeo, choáng... và đẩy sà lan ra
ngoài cồn san hô, cách bờ chừng 2 km. Nước chưa cạn hẳn, bọn gác ngục
đã đẩy họ xuống, bắt ngụp lặn, đào bới, bẩy từng tảng san hô lên, rồi bửa
nhỏ, chất thành đống. Khi nước lên trở lại, sẽ đưa sà lan tới, bốc lên chở về.
Mùa hè, nước lớn về đêm đến trưa hôm sau mới rút, kíp san hô phải đi
làm từ 13 giờ đến nửa đêm. Mùa đông, nước lớn ban ngày, họ phải dầm
mình xuống nước tử nửa đêm hôm trước đến trưa hôm sau. Da thịt người tù
xám ngắt vì gió rét. Họ phải đi bộ từ Banh I đến Lò Vôi chừng 3 km, đẩy sà
lan ra xa 2 đến 3 km nữa mới tới chỗ làm việc. Lấy đủ số san hô rồi lại phải
chờ con nước lên, chất san hô lên sà lan chở về Lò Vôi. Giao nộp đủ rồi
mới được về banh. Mỗi ngày làm khổ sai 12 tiếng, vừa đi vừa về mất thêm
3 tiếng nữa. Họ chỉ còn lại vài tiếng đồng hồ để trút nỗi cực nhọc xuống
sàn, vật ra trên nền xi măng lạnh lẽo, nhớp nhúa, tối tăm ngạt thở cua khám
giam.
San hô kết thành từng mảng lớn, phải tìm cho ra những khe hở giữa hai
tảng san hô, dùng choáng đục cho rộng ra, người tù gọi là “mở miệng” rồi
lùa những đòn xeo dài đến 5-6 mét vào, sau đó 5 đến 7 người xúm lại treo
người lên đầu đòn xeo ráng sức bẩy mạnh cho bật tung tảng san hô.
Nhiều khi trượt chân, đứt dây buộc, hoặc đòn xeo bật mạnh quật trở lại,
tung mấy người ngã xuống đám san hô tua tủa, sắc nhọn. Vỡ đầu, gẫy tay,
gấy chân, đứt thịt, lòi xương... là chuyện thường xảy ra.
