đội quân nông dân tự vũ trang đốt phá đồn điền, trại ấp, phối hợp cùng với
quân đội của Garibanđi. Ngày 7-9, Garibanđi tiến vào thủ đô Napôli, nhà
vua đã bỏ chạy trước đó vài ngày. Chính quyền mới được thành lập do
Garibanđi làm “Chấp chính”. Cuộc cách mạng tư sản ở miền Nam thắng
lợi, đất công được chia cho nông dân, những đặc quyền phong kiến bị hủy
bỏ. Garibanđi thật xứng đáng là vị “anh hùng khí phách thời cổ đại, có khả
năng sáng tạo những kỳ công và đã sáng tạo ra những kỳ công” như
Ăngghen đánh giá.
Hoạt động của Garibanđi làm cho phái tự do cố gây áp lực để giành lại
chính quyền, sáp nhập Napôli vào Pilêmông, dưới quyền của triều đại
Xavoa (10-1860). Sau khi cầm quyền ở Napôli, Cavua đã thủ tiêu những
sắc lệnh cách mạng, Garibanđi bị đày ra đảo Caprêra.
Tháng 3-1861, Nghị viện Ý vừa được bầu ra, chính thức tuyên bố
thành lập vương quốc Ý thống nhất do nhà vua Piêmông là Victo
Emmanuyen II làm hoàng đế. Chính quyền tập trung trong tay quý tộc tư
sản hóa và giai cấp đại tư sản. Thị trường dân tộc được thống nhất, hàng
rào quan thuế bị thủ tiêu, đường sắt và công cuộc kinh doanh được khuyến
khích.
Hoàn thành thống nhất nước Ý (1861 — 1870)
Đến năm 1861, chỉ còn vùng Vênêdia (thuộc Áo) và Rômania (thuộc
Giáo hoàng) là chưa nằm trong bản đồ Vương quốc Ý thống nhất.
Garibanđi nhiều lần dẫn quân trở về nước để giải quyết nốt các khu vực còn
lại, đều bị quân của Víchto Emmanuyen II chặn đánh. Triều đại Xavoa dựa
vào sức mạnh nước ngoài, ủng hộ Phổ trong cuộc chiến tranh Phổ-Áo. Do
thất bại của Áo, Ý được trả lại vùng Vênêdia. Chiến tranh Pháp-Phổ năm
1870 dẫn tới sự sụp đổ của nền Đế chế thứ II ở Pháp, Giáo hoàng mất chỗ
dựa. Quân Ý tiến vào chiếm Rôma. Ngày 20-9, Vênêdia và Rômania được
sáp nhập vào nước Ý. Giáo hoàng Piô IV rút vào Vaticăng, tự coi mình là
kẻ “bị cấm cố” với mấy trăm giáo dân và các lâu đài của Tòa thánh. Nước Ý
hoàn thành việc thống nhất, lấy Rôma làm thủ đô.
