Toàn bộ hoạt động trên chứng tỏ Công xã là một Nhà nước kiểu mới -
một nhà nước vô sản. Công xã Pari là biểu hiện đầu tiên về chuyên chính
vô sản, nhưng nó là nền chuyên chính chưa đầy đủ và chưa vững chắc. Vấn
đề chủ yếu là các chiến sĩ Công xã còn thiếu một đảng vô sản lãnh đạo.
Tính kỷ luật, tính tổ chức của họ còn yếu. Giai cấp công nhân lại không
được chuẩn bị, chưa được rèn luyện, phần đông chưa hiểu rõ ràng mục đích
của cuộc đấu tranh, không có một ý niệm thật rõ rệt về nhiệm vụ của mình
và những phương sách để thực hiện nhiệm vụ đó; chưa xây dựng được khối
liên minh công nông. Mặt khác cũng do điều kiện lịch sử lúc bấy giờ mà
Công xã mắc phải một số thiếu sót trong hành động. Tuy vậy nó vẫn là kiểu
mẫu đầu tiên của chính quyền vô sản.
III - CHIẾN ĐẤU BẢO VỆ CÔNG XÃ PARI
Sau ngày 18 tháng 3, chính phủ Chie hầu như không có quân đội trong
tay. Trốn thoát về Vecxai, Chie tập hợp lại một cách khó khăn mới được
chừng 12.000 quân đã mệt mỏi, mất tinh thần, sẵn sàng đào ngũ. Chie đã
lợi dụng thời gian rảnh tay không có sự tấn công của lực lượng cách mạng
để chuẩn bị chiến tranh đánh lại Pari. Quân số được bổ sung bằng những
viện binh của các tỉnh, vì vào cuối tháng 3, phong trào ở các tỉnh đã thất
bại. Nhờ đó, quân số của Vecxai đã lên tới 65.000 người.
Các lực lượng của Pari lúc thành lập Công xã có chừng 10 vạn chiến sĩ
vệ quốc quân. Sau tăng lên gần 20 vạn, nhưng trong số đó chỉ có 2 hay 3
vạn người được luyện tập. Ngoài ra phải tính đến sự đóng góp đáng kể của
những ngoại kiều, có khi gồm cả một đội quân như đội quân người Bỉ,
người Ý, người Ba Lan v.v… tham gia cuộc đấu tranh vũ trang của Công
xã. Về phương tiện chiến đấu, Công xã có hơn 40 vạn khẩu súng trường,
1.740 khẩu đại bác, quân nhu cũng có nhiều. Nhưng sử dụng được ít, một
phần do bọn phản động phá hoại, một phần không có pháo thủ nên chỉ có
320 khẩu đại bác được sử dụng. Việc cung cấp vũ khí và đạn dược thường
rất chậm chạp.
