Daimyô thành con nợ của thương nhân, còn thương nhân tuy giàu có
nhưng lại thiếu quyền lực và vị trí xã hội. Thương gia có thể dùng tiền mua
tước hiệu Samurai, cũng có thể qua con đường hôn nhân với con cái
Samurai để tạo nên vị trí của mình. Về pháp luật và cách nghĩ theo thói
quen truyền thống, thương gia dù giàu có cũng không được coi trọng. Họ
thường là chủ nợ của các lãnh chúa, của võ sĩ, thậm chí cả Tướng quân
(Shôgun) nhưng họ không có địa vị xã hội tương ứng.
Nông dân chiếm 80 % - 90% cư dân, là lực lượng cơ bản của nền sản
xuất Nhật Bản. Nhưng vốn là tá điền của lãnh chúa, nông dân không có
quyền rời khỏi lãnh địa, nếu trốn chạy, lãnh chúa có quyền bắt về. Cùng với
sự phát triển kinh tế hàng hóa, kinh tế nông dân càng khó khăn, hàng vạn
người phải ra thành thị kiếm sống vì không có đất, không có việc làm. Đó
là nguồn cư dân cơ sở của thành thị. Thân phận khốn khó của nông dân làm
cho họ bất mãn với chế độ Tướng quân (Shôgun).
3. Phong trào đấu tranh của nông dân và thị dân
Phong trào đấu tranh của nông dân như những đợt sóng xói mòn chế
độ phong kiến. Thực ra thì ở Nhật Bản phong trào nông dân và dân nghèo
chưa bao giờ lật đổ được chế độ thống trị và tạo nên những vương triều
mới.
Nhưng do phải đấu tranh để sinh tồn, các cuộc khởi nghĩa của nông
dân và thị dân ngày càng gia tăng. Theo thống kê thế kỷ XVII có 188 cuộc
khởi nghĩa, thế kỷ XVIII có tới 514 cuộc và trong 67 năm của thế kỷ XIX
có tới 538 cuộc. Các cuộc khởi nghĩa lan dần đến ven hoặc vào thành phố
lớn như Edô, Nagasaki, Takayama và cả hầm mỏ Ykunô.
Trong những năm 30 - 40 của thế kỷ XIX, do mất mùa, giá gạo lên
cao, cuộc khởi nghĩa của nông dân lan ra thành thị đã thúc đẩy dân nghèo
nổi dậy. Cuộc đấu tranh năm 1837 của Ôsyô Heihatiro - là một Samurai
lãnh đạo, đã nổ ra ở Ôsaka. Những người khởi nghĩa đòi giảm thuế, giảm
