người đại biểu tích cực của chủ nghĩa quốc gia trong giai cấp tư sản Ấn Độ.
Quan điểm của Tilắc được trình bày trong nhiều bài báo và diễn văn… gây
ấn tượng sâu sắc trong lòng những người yêu nước. Tuy nhiên, Tilắc và
phái của ông không tránh khỏi những điểm hạn chế. Ông không gắn liền
cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc với cuộc đấu tranh chống phong kiến.
Ông tuyên truyền tư tưởng bảo vệ tôn giáo, lý tưởng hóa thời cổ đại phong
kiến, muốn duy trì đẳng cấp và các tập quán trung cổ khác.
4. Bước đầu của phong trào công nhân Ấn Độ
Cùng với sự ra đời của nền công nghiệp cơ khí, giai cấp công nhân Ấn
Độ bắt đầu xuất hiện và từng bước phát triển. Đến cuối thế kỷ XIX ở Ấn
Độ có khoảng nửa triệu công nhân công nghiệp. Ho thường xuất thân từ
nông dân hay thợ thủ công phá sản. Họ chịu sự bóc lột của tư sản Anh và tư
sản Ấn Độ. Điều kiện lao động rất cực khổ, ngày làm việc kéo dài từ sáng
đến tối, đồng lương bị cắt xén, chịu nhiều khoản cúp phạt, sinh hoạt theo
chế độ trại lính. Lao động phụ nữ và trẻ em càng khổ cực hơn, đồng lương
thấp kém hơn. Cho nên chỉ sau vài năm làm việc ở xưởng máy, người công
nhân trở nên tàn phế, mất sức lao động. Những thành kiến lâu đời về đẳng
cấp, tôn giáo, dân tộc… đã hạn chế sự thống nhất và sự giác ngộ ý thức của
giai cấp công nhân. Tuy nhiên, trong tình trạng bị bóc lột nặng nề, giai cấp
công nhân Ấn Độ đã vùng dậy đấu tranh ngay từ những năm 70. Năm 1877
xảy ra một cuộc bãi công ở các nhà máy hoàng gia Nagơpua. Từ 1882-1890
có 25 cuộc bãi công bùng nổ ở vùng Bombay và Mađrat. Năm 1895 ở
Acmêđabat, 8 ngàn công nhân tiến hành bãi công nhằm chống lại tổ chức
“Hội các chủ xưởng Acmêđabat”. Những cuộc bãi công đó đều mang tính
chất kinh tế tự phát, chưa có tổ chức chính trị của mình. Năm 1884, nhà
báo tiến bộ Lốchan đã thay mặt công nhân Bombay gửi kiến nghị đòi hạn
chế thời gian lao động, thi hành chế độ nghỉ trưa và nghỉ một ngày trong
tuần, đòi trợ cấp cho người tàn phế.
Cho đến cuối thế kỷ XIX, các công nhân tiên tiến đã bắt đầu tham gia
phong trào giải phóng dân tộc. Tuy đó chưa phải là một lực lượng lớn mạnh
