của thế kỷ XIX và đầu thế kỷ thứ XX: chiến tranh Mỹ-Tây Ban Nha
(1898), chiến tranh Anh-Bôơ (1899-1902), chiến tranh Nga-Nhật (1904-
1905).
Sự tranh giành thị trường và thuộc địa giữa các nước đế quốc tất yếu
đưa đến việc gây chiến tranh với nhau để chia lại đất đai trên thế giới. Đế
quốc Đức hung hăng nhất vì Đức có tiềm lực kinh tế và quân sự nhưng lại
có ít thuộc địa. Từ đó, ở châu Âu hình thành 2 tập đoàn gây chiến, chống
đối nhau: một bên là Đức, Áo – Hung và Thổ Nhĩ Kỳ; một bên là Anh,
Pháp, Nga. Cả hai tập đoàn đều ôm mộng xâm lược và điên cuồng chạy
đua vũ trang.
Khi phát động chiến tranh thế giới lần thứ nhất, đế quốc Đức muốn
tiêu diệt kẻ kình địch của mình là Anh, Pháp và Bỉ để chiếm thuộc địa của
các nước đó, làm suy yếu Nga hoàng, giật lấy Ba Lan, Ucraina và miền gần
biển Ban Tích; Áo-Hung thì muốn chiếm Xécbi; Thổ thì mơ tưởng xâm
chiếm miền Tơrăng Cápca của Nga. Còn phe đối lập thì Anh muốn đánh
tan Đức, để tiêu diệt kẻ địch thủ nguy hiểm nhất trên thị trường thế giới,
giật của Thổ miền Mêdôpôtami và Palétxtin, củng cố địa vị của mình ở Ai
Cập; Pháp mong lấy lại miền Andát và Lôren đã bị Đức chiếm trước đây và
xâm chiếm khu vực sông Xarơ; Nga muốn sáp nhập Galixi vào mình, phân
chia Thổ Nhĩ Kỳ, xâm chiếm Côngxtăngtinốp và eo biển HắcHải.
Nhật tham chiến đứng về phía Anh với mục đích chiếm các thuộc địa
của Đức ở Thái Bình Dương và lợi dụng cuộc tranh chấp giữa các nước đế
quốc để củng cố địa vị ở Trung Quốc. Ý lúc đầu ngả nghiêng giữa hai khối,
đã tham gia liên minh Đức và Áo-Hung sau được Anh-Pháp-Nga hứa hẹn
nhiều nên ngả theo. Còn Mỹ làm giàu rất nhanh trong cuộc chiến tranh này,
giữ thái độ “trung lập”, mãi đến năm 1917 mới tham chiến. Mỹ bí mật bán
vũ khí cho hai phe và lợi dụng sự kiệt quệ của hai bên để buộc các nước
tham chiến ký một hòa ước phù hợp với tham vọng làm bá chủ thế giới của
Mỹ.
