Hôxê Ridan là nhà thơ, thầy thuốc, có tinh thần nhân văn chủ nghĩa và
hơn hết là người yêu nước, nhà hoạt động dân tộc nổi tiếng. Ông sinh năm
1861 trong một gia đình giàu có ở Kalamba thuộc tỉnh Lapuna. Mẹ Ridan
là một phụ nữ có học thức, rất giỏi tiếng Tây Ban Nha nên từ bé Ridan đã
được giáo dục đầy đủ. Vì có tư tưởng không phục tùng nhà nước thực dân
Tây Ban Nha, gia đình ông bị quản thúc, mẹ Ridan bị giam lúc ông 10 tuổi,
2 năm sau mới được tha. Điều này ảnh hưởng đến Ridan khá lớn. Cuộc
khởi nghĩa 1872 ở Kavittơ đã tác động mạnh mẽ đến Ridan, lúc đó đang
sống trong gia đình cha đỡ đầu là linh mục Buốcgốt là người có tư tưởng tự
do đã bị tử hình sau cuộc khởi nghĩa. Ridan đã lớn lên trong nỗi khổ đau,
trong cơn gió cách mạng của dân tộc.
Từ thời còn là học sinh, ông đã tỏ rõ là một thanh niên có tài năng.
Năm 19 tuổi, ông trở thành nhân vật có tiếng tăm trong giới trí thức. Bài
thơ Gửi thanh niên Philippin viết năm 1879 phản ánh tư tưởng yêu nước
mạnh mẽ của ông. Ông kêu gọi thanh niên :
“Hỡi hy vọng của Tổ quốc!
Hãy đấu tranh cho tương lai tươi sáng Philippin”.
Năm 1887 ông viết cuốn sách nổi tiếng Đừng đụng đến tôi (Noli Me
Tangere) vạch trần tội ác của Tây Ban Nha, chế giễu bọn thống trị tay sai
Philippin. Bằng tiếng nói đồng tình sâu sắc, ông bóc trần cảnh sống khổ
nhục nghèo nàn của những người nông dân và của dân tộc ông. Ông thức
tỉnh dân tộc bằng tiếng nói thiết tha của trái tim mình. Ông ngây thơ tin
rằng sẽ có một ngày nào đó chính quyền Tây Ban Nha trao trả độc lập cho
dân tộc ông, phản ánh tư tưởng của giai cấp tư sản Philippin yếu đuối, ôn
hòa.
Cùng góp phần quan trọng trong công tác thức tỉnh dân tộc lúc này
còn phải kể đến Mácxen Đen Pi-la. Cuộc đời ông có nhiều nét tương tự như
Ridan. Gia đình ông bị bọn Tây Ban Nha giết hại. Thời còn là sinh viên
trường Luật ở Manila, ông là linh hổn của phong trào sinh viên tiến bộ. Sau
khi tốt nghiệp, ông tích cực hoạt động tuyên truyền thức tỉnh quần chúng,
