Chương XXI - LÀO
I.NƯỚCLÀO TRƯỚC KHI THỰC DÂN PHÁP
XÂMLƯỢC
Vào thế kỷ XIV, nước Lào đã được thống nhất. Pha Ngừm là người có
công thống nhất đất nước, lập nên một chính quyền từ trung ương đến địa
phương. Cũng giống như các nhà nước chuyên chế phương Đông, vua là
người chủ tối cao tất cả đất đại trong nước, đồng thời là người nắm quyền
lực tuyệt đối về chính trị. Vương quốc Lạn Xạng chia ra làm nhiều châu
mường, đứng đầu mỗi mường là một thủ lĩnh do nhà vua chỉ định. Hàng
tháng, các thủ lĩnh gửi tấu cáo về triều đình và ba năm một lần, đích thân
đem thuế về đóng và trình diện với nhà vua ở kinh đô để biểu lộ lòng trung
thành.
Quý tộc và các sư sãi đều được nhà vua ban cho đất đai và số cư dân
nhất định sống trong vùng cư trú.
Nông dân thường ở trong các làng bản dưới hình thức công xã nông
thôn. Sống trong các vương quốc nhỏ thần phục và trong vùng đất đai
phong kiến, nông dân không có quyền di cư sang đất khác. Người nông dân
gánh vác nghĩa vụ của nhà nước đồng thời chịu sự bóc lột nặng nề của chúa
phong kiến. Với sự tồn tại phổ biến của công xã nông thôn, nền sản xuất ở
Lào chưa phát triển, dân cư thưa thớt, việc chiếm cứ đất đai chưa phải là
yêu cầu bức thiết mà vấn đề chủ yếu là chiếm và chi phối sản phẩm ruộng
đất và lao dịch. Nông dân là lực lượng gánh vác thuế má, phu phen tạp dịch
và đóng góp nghĩa vụ quân sự. Họ là bộ phận cư dân chính quyết định nền
sản xuất xã hội và bảo vệ quốc gia.
