Để thực hiện kháng chiến trên lĩnh vực văn hoá, Đảng xác định
phải động viên và thống nhất mọi lực lượng văn hóa Việt Nam, hợp lại
thành mặt trận thống nhất về văn hóa trên nền tảng dân tộc, dân chủ
(bài trừ mọi sự chia rẽ và tản mạn trong giới văn hóa). Mặt trận văn
hóa phải là một bộ phận khăng khít của Mặt trận Dân tộc thống nhất.
Các nhà văn nghệ, giáo dục, các bậc trí thức phải tham gia kháng
chiến, mở một mặt trận văn hoá để tiến công địch trên lĩnh vực tư
tưởng - văn hóa. "Tổ quốc rất trông đợi nơi các nhà văn hóa, tinh hoa
của dân tộc Việt Nam"
42
. Nói về vai trò của những người làm văn hoá
trong kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: "Ngòi bút của các bạn
cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính trừ tà, mà anh
em văn hóa và trí thức phải làm cũng như là những chiến sĩ anh dũng
trong công cuộc kháng chiến để tranh lại quyền thống nhất và độc lập
cho Tổ quốc"
43
, bởi vì, "trí thức là vốn liếng quý báu của dân tộc ở
nước khác như thế, ở Việt Nam càng như thế"
44
. Trong tiến trình của
cuộc kháng chiến, trên mặt trận văn hoá, Đảng, Nhà nước ta luôn chú
trọng phát triển và ngày càng thu được nhiều kết quả. Đó là thành tích
trong phong trào vận động đời sống mới, thực hiện cần, kiệm, liêm,
chính; chống nạn mù chữ, phát triển giáo dục, bài trừ văn hóa ngu dân,
văn hóa xâm lược của thực dân Pháp, đế quốc Mỹ; tổ chức vệ sinh
phòng bệnh trong nhân dân; văn nghệ sĩ tham gia và ủng hộ kháng
chiến; tiếp thu có chọn lọc những yếu tố văn hóa cổ truyền và văn hóa
nước ngoài.
Xâm lược và đô hộ Việt Nam, Pháp sử dụng chính sách "ngu
dân" đi đôi với tuyên truyền văn hoá nô dịch của chủ nghĩa thực dân
trong cả gần thế kỷ. Đó là một trong những phương pháp dùng để cai
trị nhân dân Việt Nam và nó đã để lại những hậu quả nghiêm trọng
trong đời sống xã hội Việt Nam. Hậu quả nặng nề nhất là hơn 90% dân
số Việt Nam mù chữ. Trên nền dân trí thấp kém ấy, các tệ nạn, các hủ
tục xã hội càng có điều kiện để phát triển. Vì vậy, Đảng đã coi nạn dốt
là một thứ "giặc" nguy hiểm cần phải tiêu diệt. Chủ tịch Hồ Chí Minh
