Pháp xâm lược ta bắt đầu, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non
trẻ đã không bỏ lỡ cơ hội lợi dụng mâu thuẫn giữa Pháp và Tưởng để
tiến hành đàm phán với Chính phủ Pháp nhằm tranh thủ thời gian
củng cố lực lượng, chuẩn bị cho cuộc kháng chiến toàn quốc. Chỉ thị
Kháng chiến kiến quốc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng ngày
25-11-1945 xác định: "Về ngoại giao, kiên trì chủ trương ngoại giao
với các nước theo nguyên tắc bình đẳng và tương tự. Phải đặc biệt chú
ý những điều này: một là, thuật ngoại giao là làm cho nước mình ít kẻ
thù và nhiều bạn đồng minh hơn hết; hai là, muốn ngoại giao được
thắng lợi là phải biểu dương thực lực"
48
. Hai nội dung này được tuân
thủ chặt chẽ trong suốt tiến trình kháng chiến. Đảng ta đã hai lần tiến
hành đấu tranh ngoại giao với thực dân Pháp xâm lược. Đợt một ở giai
đoạn đầu của cuộc kháng chiến (1945- 1946). Khi đó, một mặt, Đảng
ta tiến hành đấu tranh ngoại giao nhằm trì hoãn chiến tranh; mặt khác,
để vạch trần âm mưu, thủ đoạn của thực dân Pháp xâm lược, làm cho
thế giới biết nhiều hơn về cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân
Việt Nam, từ đó tranh thủ sự đồng tình và ủng hộ của quốc tế cho
kháng chiến của nhân dân ta. Đợt hai ở giai đoạn cuối cuộc kháng
chiến, với mục đích kết thúc chiến tranh, bắt đầu từ năm 1953 - thời
điểm cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam đang trên thế phản
công, tiến công mạnh mẽ, nhằm đánh thắng những nỗ lực chiến tranh
cao nhất của đế quốc Pháp và can thiệp Mỹ. Khi giới cầm quyền Pháp
bộc lộ ý định thương lượng để giải quyết cuộc chiến tranh, Đảng và
Chính phủ ta chủ trương mở đợt tấn công địch trên mặt trận ngoại
giao, đồng thời chỉ đạo: "Điều cốt tử là trong khi mở cuộc đàm phán
với Pháp, không những không ngừng một phút công việc sửa soạn, sẵn
sàng kháng chiến bất cứ lúc nào và ở đâu, mà còn hết sức xúc tiến
việc sửa soạn ấy, và nhất định không để cho việc đàm phán với Pháp
làm nhụt tinh thần quyết chiến của dân tộc ta"
49
.
Trong đấu tranh ngoại giao, Đảng chỉ rõ: Nhân dân Việt Nam không
phải chiến đấu với nước Pháp, nhân dân Pháp, mà chỉ đấu tranh chống bộ
