Cội nguồn của tư tưởng trên bất cứ phương diện nào chính là
tinh thần, vốn là di sản kế thừa giữa các thế hệ thông qua truyền thống
và văn hóa. Một dân tộc được cấu thành từ hai mặt: một mặt là toàn
thể con người tham gia vào dân tộc ấy, và mặt khác là tinh thần đã nối
kết cộng đồng để mỗi thành viên tự ý thức mình là một thành viên của
cộng đồng ấy. Chính vì thế, một mặt thì dân tộc chỉ có thể lớn mạnh
và đối phó với những nguy cơ của nó nếu động viên được toàn thể lực
lượng dân tộc; mặt khác thì không gì có thể động viên được lực lượng
dân tộc nếu tinh thần dân tộc không được khơi dậy đủ để thúc đẩy mọi
thành viên trong dân tộc ấy. Nhiệm vụ thức tỉnh tinh thần dân tộc,
cũng như nhiệm vụ điều chuyển lực lượng toàn dân, bao giờ cũng đặt
vào tay lực lượng chính trị đại diện cho dân tộc ấy, và vì thế mà tinh
thần dân tộc buộc phải mang lấy hình thái thực tiễn của lực lượng
chính trị đại diện cho nó. Trong thời phong kiến, tinh thần dân tộc ấy
là trung quân - ái quốc. Trong thời đại cách mạng, tinh thần dân tộc
lòng yêu nước ấy hòa nhập với chủ nghĩa cộng sản để trở thành chủ
nghĩa dân tộc, chủ nghĩa anh hùng cách mạng...
Và còn có một thực tế nữa: nếu một dân tộc phải thường xuyên
đối mặt với kẻ thù xâm lược, thì tinh thần dân tộc, lòng yêu nước lại
sẽ thường xuyên trở thành một ý thức - thực tiễn trong tinh thần và
tâm hồn người dân. Trong trường hợp Việt Nam, lòng yêu nước, tinh
thần dân tộc, tinh thần độc lập tự chủ... đã trở thành truyền thống,
thành một giá trị trong đời sống mỗi con người Việt Nam. Vì thế, như
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: "Đó là một truyền thống quý báu của ta.
Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi
nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua
mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ
cướp nước"
32
.
------
Chú thích
