Để hiểu được hình mẫu lợi thế cạnh tranh quốc gia này cũng như sự phát
triển và nâng cấp qua thời gian của nó cần phải nghiên cứu vị trí Nhật trong
“hình thoi”. Ở đây, tôi sẽ tập trung vào các ngành mà Nhật đạt được lợi thế
cạnh tranh quốc tế, và chỉ đề cập ngắn gọn về các ngành mà Nhật không có
sức cạnh tranh. Nhật Bản có một khả năng đặc thù để “hình thoi” có thể
hoạt động như là một hệ thống. Không ở nước nào mà chúng tôi đã nghiên
cứu có khả năng tự củng cố giữa các nhân tố quyết định rõ rệt hơn ở Nhật,
mặc dù Ý là nước đứng thứ hai ngay sau đó.
CÁC ĐIỀU KIỆN YẾU TỐ SẢN XUẤT CỦA NHẬT
Điểm khởi đầu để đánh giá các điều kiện yếu tố sản xuất của Nhật là sự
khan hiếm các nguồn tài nguyên thiên nhiên hoặc các yếu tố sản xuất tự
nhiên khác như đất trồng trọt hoặc vị trí gần với thị trường. Nhật được
hưởng các điều kiện tương đối thuận lợi cho ngành thủy điện do địa hình
đồi núi và một phần lớn năng lượng điện trong những năm 1950 và 1960
sinh ra từ các nguồn thủy điện. Điều này đã giúp giữ lại nguồn ngoại tệ và
đem lại lợi ích cho các ngành xuất khẩu ban đầu của Nhật như ngành thép
.
Tuy nhiên, với ngoại lệ là có rất nhiều cảng biển tự nhiên,
Nhật Bản nói chung phải đối mặt với những bất lợi mang tính chất
hệ thống về các yếu tố sản xuất tự nhiên. Thiếu tài nguyên thiên
nhiên trời phú đã ngăn cản bất cứ thành công quốc tế đáng kể nào
trong các lĩnh vực như lâm sản, khai mỏ và nông nghiệp. Tuy
nhiên, như chúng ta sẽ thấy, những bất lợi về tài nguyên thiên
nhiên của Nhật đã đóng một vai trò đáng kể trong quá trình tạo ra
và nâng cấp lợi thế cạnh tranh trong nhiều ngành công nghiệp và
trong việc nhanh chóng nâng cao năng suất lao động.
Một điểm yếu khác nữa về các yếu tố sản xuất là vốn. Nhật nổi
lên từ Chiến tranh Thế giới thứ II với các nguồn vốn rất hạn chế.
