LỐI TƯ DUY CỦA NGƯỜI THÔNG MINH - Trang 20

Có lý do quan trọng mà tôi cho bạn làm bài kiểm tra này được gọi là hiệu
ứng minh bạch ảo tưởng. Để hiểu thế nào là minh bạch ảo tưởng, tôi kể cho
bạn nghe một câu chuyện:
Ngày xưa, có một bác nông dân đi trên đường với khuôn mặt rất chán nản.
Bác gặp một người bán rong ở làng gần đó, và họ dừng lại trò chuyện.
“Seamus,” người bán rong nói, “Trông anh tệ quá. Chuyện gì xảy ra vậy?”
Seamus trả lời: “Mùa màng của tôi đã bị mặt trời làm chết khô cả rồi. Vợ
tôi đang bệnh. Con trai lớn của tôi bị gãy chân khi con ngựa tốt nhất của
chúng tôi trốn ra từ kho thóc và chạy mất.”
“À,” người bán rong nói, “con ngỗng treo cao.”
“Phải rồi,” bác ông dân trả lời, “con ngỗng treo cao.”
Chắc bạn chưa từng biết tới thành ngữ “con ngỗng treo cao”, nhưng qua
ngữ cảnh bạn cũng có thể đoán được nó có nghĩa là: “Mọi thứ trong cuộc
sống đang diễn ra khá tệ.” Nhà tâm lý học Boaz Keysar và đồng nghiệp của
mình kể cho mọi người nghe những câu chuyện như thế này và nhận ra
rằng người nghe hiểu những thành ngữ mới khá tốt.
Sau đó các nhà nghiên cứu hỏi những người chưa từng biết thành ngữ này
sẽ nghĩ về nghĩa của nó như thế nào. Một thành ngữ như “con ngỗng treo
cao” có lẽ mang nghĩa khá hiển nhiên. Rõ ràng khi một con ngỗng bị treo
lên cao tức là nó vừa bị giết thịt và điều đó chẳng tốt đẹp gì cho nó. Do đó,
phải khá hiển nhiên để bất kỳ ai cũng có thể nhận ra rằng thành ngữ này có
nghĩa là mọi thứ đang diễn ra tồi tệ.
Tuy nhiên, Keysar và đồng nghiệp kể câu chuyện tương tự cho một nhóm
người. Trong phiên bản này, người nông dân hạnh phúc, và ông kể một câu
chuyện vui về mùa màng thịnh vượng, người vợ khỏe mạnh và đứa con trai
tài năng. Trong câu chuyện, người bán rong cũng trả lời “con ngỗng treo
cao.” Tất cả những người nghe câu chuyện này nhận ra rằng thành ngữ này
chắc hẳn phải có nghĩa là cuộc sống hiện tại đang khá tốt đẹp. Họ tưởng
tượng một tình huống trong đó người ta giết thịt một con ngỗng tươi cho
bữa tiệc, họ cho rằng ý nghĩa của thành ngữ này khá hiển nhiên với tất cả
mọi người, thậm chí cả những người chưa từng biết nó trước đó.