Sinh viên của Schumpeter rất ngạc nhiên vì sự hào nhoáng xưa cũ của
ông và tình yêu của ông dành cho các lý thuyết kinh tế mới. Ở một trường
đại học tại một thị trấn nhỏ nằm ở biên giới của Đế quốc Áo - Hung, ông đã
đấu kiếm với một người quản lý thư viện để giúp sinh viên của mình có thể
tiếp cận dễ dàng hơn với những cuốn sách kinh tế mới. (Ông đã chiến thắng,
với vết rạch trên vai người thủ thư bằng kiếm của mình.) Sau đó, tại Đại học
Harvard, ông nổi tiếng với màn xuất hiện ấn tượng mỗi khi vào lớp học, lướt
nhẹ vào phòng, cởi bỏ áo khoác, mũ và cuối cùng là găng tay - từng ngón
một - sau đó xoay vòng và khiến các sinh viên của mình ngạc nhiên với
những luận điểm về kinh tế học bằng chất giọng Vienna quý tộc.
Sự đối lập giữa cũ và mới còn thể hiện trong lý thuyết về chủ nghĩa tư
bản của ông trong cuốn sách Chủ nghĩa tư bản, chủ nghĩa xã hội và chế độ
dân chủ. Theo Schumpeter, thành quả của chủ nghĩa tư bản hiện đại - sự đa
dạng trong các mặt hàng và những công nghệ mới để sản xuất chúng - được
tạo ra bởi những nhân vật anh hùng hay còn được biết đến như phiên bản
hiện đại của những hiệp sĩ điển hình ngày xưa. Họ là những nhà doanh
nghiệp như chủ hãng đường sắt Cornelius Vanderbilt, hay Andrew Carnegie,
người đã sở hữu tài sản đồ sộ nhờ việc mở rộng nền công nghiệp thép ở Mỹ.
Thorstein Veblen đã xem Vanderbilt và những người như ông là sự trở lại
của xã hội cũ đầy những kẻ man rợ, những “ông trùm trộm cắp”, những
người chỉ quan tâm đến tài sản của họ mà không đem lại lợi ích cho xã hội.
Nhưng Schumpeter cho rằng chính bởi vì họ tập trung mọi sức lực của mình
vào ngành công nghiệp thay vì các cuộc đấu tranh nên họ mới trở thành
những người tạo ra của cải cho xã hội.
Đối với Schumpeter, chính các doanh nhân, thông qua sự táo bạo và
quyết tâm của mình, là người tạo ra những đổi mới cần thiết cho tiến bộ kinh
tế và từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống dài hạn. Họ tạo ra các sản phẩm
mới dựa trên các phát minh (như bóng đèn tận dụng sự khám phá ra điện)
hay sử dụng những công nghệ mới để sản xuất hàng hóa dễ dàng hơn (than
trở nên rẻ hơn nhờ có máy đào cơ khí). Schumpeter nói rằng động lực của
họ không chỉ là tiền. Họ muốn chinh phục, chiến đấu và thể hiện rằng mình
giỏi hơn những người khác. Cụ cố của Schumpeter là một người như vậy,
