Những phát hiện của Kahneman và Tversky đã cho thấy những gì đang
diễn ra. Trong thị trường tài chính, các nhà đầu tư làm điều tương tự như
những người tin tưởng một cách sai lầm rằng Carole có nhiều khả năng hơn
là một nhân viên ngân hàng biết chơi kèn saxophone. Thay vì nhìn kỹ vào
khả năng sinh lợi của một công ty để đánh giá chính xác xác suất giá cổ
phiếu của công ty đó sẽ tăng trong tương lai, mọi người liên hệ từ một tình
huống trông có vẻ tương tự. Một tình huống tương tự hiển nhiên sẽ là những
gì đã xảy ra với giá cổ phần trong những tháng trước. Nó đã tăng trong vòng
năm tháng qua, vậy thì chắc chắn nó sẽ tăng trong năm tháng tiếp theo. Mọi
người hô hào, hãy mua cổ phần nào. Tuy nhiên, những gì đã xảy ra cách đó
5 tháng, có thể không liên quan gì đến những điều kiện hiện tại, giống như
mô tả về Carole chẳng liên quan gì đến xác suất thực.
Những điều kỳ quặc trong quyết định của mọi người nằm đằng sau việc
thị trường chứng khoán thay đổi nhanh chóng. Đối với Shiller, thị trường
chứng khoán trong những năm 1990 giống như thế giới thời trang hơn là
kinh tế học dựa trên suy nghĩ hợp lý. Một năm nọ, kính râm mắt lớn là hợp
thời trang, và càng nhiều người đeo chúng thì càng nhiều người muốn trở
thành một phần của phong trào đó. Một thị trường chứng khoán thay đổi
nhanh chóng là thời trang kinh tế thể hiện qua giá cổ phần. Các nhà kinh tế
học đôi khi hình dung thị trường như một bầy đàn - hàng ngàn người chúng
ta xông lên sau những người ở phía trước - hoặc như một bong bóng xà
phòng trên một con gió mạnh, với giá cổ phiếu được nâng lên, nâng lên mãi.
Trong những năm 1990, người ta thấy hàng xóm của họ giàu lên nhờ cổ
phần công nghệ và vì thế cũng mua cổ phần, tin rằng giá sẽ tiếp tục tăng.
Điều này đẩy giá lên cao hơn, khẳng định niềm tin của họ. Mọi người không
mua cổ phần vì họ đánh giá tích cực về các sản phẩm của công ty và do đó
giá cả liên quan rất ít đến giá trị thực của các công ty. Các nhà đầu tư có
nguy cơ đổ tiền vào các công ty bất ổn - đây không phải cách sử dụng tốt
nhất các nguồn lực của nền kinh tế.
Đúng là máy tính và Internet đã biến đổi nền kinh tế, nhưng trong sự
phấn khích về công nghệ mới đó, các nhà đầu tư loại bỏ tất cả các lý lẽ. Và
chuyện đó không phải lần đầu tiên xảy ra. Vào thế kỷ 19, nhà báo người
