150 triệu đô la. Nhưng nhiều công ty thu được lợi nhuận rất nhỏ. Amazon
cảnh báo các nhà đầu tư rằng nó thực sự sẽ lỗ nhưng điều đó không ngăn
được họ mua cổ phần của công ty này. Các nhà đầu tư tin rằng các công
nghệ mới sẽ kiếm cho công ty lợi nhuận khổng lồ trong tương lai. Cuối
cùng, những người bán hàng, người đi xe taxi và giáo viên còn mua cổ phần
trong giờ ăn trưa của họ. Vào cuối những năm 1990, thị trường chứng khoán
nhảy vọt 20, thậm chí 30% một năm. Vấn đề là thu nhập của nền kinh tế
không tăng lên nhanh chóng như thế.
Một vài nhà kinh tế học đã cảnh báo rằng xu hướng này không thể tiếp
tục mãi. Một người trong số họ là Robert Shiller (sinh năm 1946), người đã
áp dụng kinh tế học hành vi vào thị trường tài chính. Thị trường đã được
nâng lên bởi các nhà đầu tư quá phấn khích và ngay sau đó nó sẽ rơi thịch
xuống mặt đất, ông nói. Vào tháng Ba năm 2000, ông đã khởi hành chuyến
đi để quảng bá cuốn sách mới của mình có tên Sự hưng phấn bất hợp lý
(Irrational Exuberance) - ngay đúng lúc thị trường chứng khoán sắp sửa sụp
đổ. Một ngày nọ, Shiller tham gia một chương trình trò chuyện trên radio.
Một người gọi điện thoại đến để nói với ông rằng cô biết ông sai: thị trường
đơn giản phải tiếp tục tăng. Shiller nhớ lại sự run rẩy của cảm xúc trong
giọng nói của người phụ nữ. Đối với Shiller, những gì đã xảy ra trong thị
trường chứng khoán nghiêng về cảm xúc và tâm lý nhiều hơn là logic kinh
tế học.
Kinh tế học nói rằng khi một công ty kiếm được lợi nhuận dồi dào, cổ
phiếu của nó phải đáng giá rất cao. Các nhà đầu tư có suy nghĩ hợp lý sử
dụng tất cả thông tin mà họ có về khả năng đem lại lợi nhuận của công ty để
đưa ra quyết định cổ phần nào nên mua. Khi đủ người trên thị trường thực
hiện điều này, giá cổ phần phản ánh tất cả các thông tin kinh tế có sẵn. Khả
năng suy nghĩ hợp lý đảm bảo rằng thị trường tài chính hoạt động hiệu quả.
Đây là điều mà các nhà kinh tế học gọi là thuyết thị trường hiệu quả, điều
mà chúng ta đã gặp trong Chương 30, và Shiller đã bác bỏ ý tưởng đó. Ông
nhận thấy rằng giá cổ phiếu bất ổn hơn so với những gì giả thuyết đó ám chỉ
bởi vì chúng tăng lên và giảm xuống nhiều hơn so với mức tăng giảm của
lợi nhuận công ty.
