công của ngưỡng vọng Tiên Tổ, tiếc thương cho suy vong cả một triều đại
từng rực rỡ, huy hoàng do lòng si mê của người con gái. Mà em đem nước
để theo chồng. Nghe nói khi viết câu thơ này, Tản Đà đã nghĩ lung lắm, ông
có chữa chữ bán thành chữ đem, nhà thơ không nỡ đổ lỗi cho Lý Chiêu
Hoàng vì một chút lầm lỡ si mê Trần Cảnh mà dẫn đến tất yếu sụp đổ của
triều Lý.
Nghĩ cho cùng, lỗi này không phải là ở họ mà ở quy luật lịch sử, ở âm
mưu lật đổ triều chính từ tay kẻ khác trong thoán đoạt quyền lực thời phong
kiến. Chẳng có gì trong sáng và thánh thiện bằng tình yêu - biểu hiện bản
chất con người, nhưng trớ trêu thay chuyện đó cũng bị lợi dụng trong trò
"mưu bá đồ vương" nơi cung cấm.
Ấy ai khôn khéo tài dan díu
Những chuyện huê tình có biết không?
Cố thi sĩ Tản Đà, người đã từng nếm trải mọi vinh nhục của đời sống
trước cách mạng, từng làm bạn với rượu để bày tỏ tâm sự của mình trước
nhân tình thế thái: "Rót đau lòng ấy vào lòng này" (Trần Huyền Trân - uống
rượu với Tản Đà), làm sao ông lại không cảm thông vào thời tao loạn và sự
suy sụp của triều đại này.
Một giọng cảm hoài, u uẩn chìm khuất trong nỗi niềm nhà thơ đối với
kiếp người, thăng trầm của thế sự và thời gian mà cảm thương cho Lý
Chiêu Hoàng vào buổi hoàng hôn của thời đại mình:
Một gốc mận già thôi cũng phải
Hai trăm năm lẻ thế là xong...
Cái họa nhà Lý cũng lại từ chùa Chân Giáo sau khi Lý Huệ Tông bị Trần
Thủ Độ buộc phải thắt cổ chết.
