người phụ tá; mùa đông có sưởi ấm chút ít.
Những đòi hỏi không tưởng! Ghế giáo sư, mãi đến năm 1904 khi mà
cả thế giới đã biết đến chân giá trị của ông, Pi-e Qui-ri mới nhận được. Còn
phòng thí nghiệm chẳng bao giờ đến với ông cả. Cái chết thường lôi kéo các
bậc vĩ nhân hơn là chính quyền.
Đó là vì Pi-e, khi giải thích các hiện tượng thiên nhiên hoặc tìm tòi
khám phá bí ẩn của vật chất tài giỏi bao nhiêu thì đối với việc chạy đi xin
chức vụ lại vụng về bấy nhiêu. Ông vốn có tài nên mỗi khi thi thố với đời
không tránh khỏi bị ganh ghét, đố kị. Pi-e đâu hề biết đến mưu mô, thầy thợ.
Ngay đến những học vị của ông cũng thành vô dụng vì ông không biết trưng
giá trị của nó.
Sau này một nhà toán học lớn đương thời
[38]
- Với tính khiêm tốn lúc nào cũng nhún mình trước bạn bè, thậm chí
ngay cả trước đối thủ của mình, Pi-e thuộc hạng người mà ta thường gọi là
những “ứng cử viên xoàng” mà dưới nền dân chủ nước Pháp, ứng cử viên có
thừa.
Năm 1898, môn hoá lý trường Đại học Xoóc-bon thiếu người dạy,
Pi-e định xin vào chỗ đó. Kể công bằng ra thì ông đáng được bổ dụng.
Nhưng vì không tốt nghiệp Cao đẳng sư phạm và cũng chẳng học qua Đại
học bách khoa, Pi-e không được sự nâng đỡ quyết định mà hai trường này
dành cho nhưng học sinh cũ của mình. Vả lại một vài giáo sư cố chấp nói
nếu trong vòng mười lăm năm qua, Pi-e đã có nhiều phát minh được đăng
trên sách báo thì “nói cho đúng”, nó không thuộc lĩnh vực hoá- lý. Pi-e bị từ
chối.
Một bạn thân cũng là giáo sư viết cho ông:
“Chúng ta đã thất bại, và có lẽ tôi sẽ hối mãi là đã xui anh ra ứng cử
với kết quả thảm hại như vậy nếu như cuộc bình nghị về anh đã không rõ rệt
tốt hơn cuộc bỏ phiếu. Các anh Líp-man, Bu-ti, Pê-la và tôi hết sức cố gắng,
và ngay cả các đối thủ cũng ngợi khen những công trình tuyệt diệu của anh,
nhưng làm sao mà đối địch với dân ở sư phạm ra, làm sao mà chống đối nổi
với sự tây vị của bên toán học cơ chứ!”
