VẤN ĐỀ VỀ SỐ LIỆU THỐNG KÊ
“Một người trung bình có một vú và một tinh hoàn.”
Des McHale
Kể từ khi học môn Toán ứng dụng và Thống kê, tôi luôn cẩn trọng
với những giả định dựa trên số liệu thống kê. Đơn giản là vì việc
nhào nặn các dữ liệu này cho phù hợp với giả định của ta là quá dễ
dàng, và thậm chí việc bị cuốn theo những con số còn dễ dàng hơn.
Lấy ví dụ, nếu 99% người mắc bệnh ung thư thường hay ăn đậu
rang thì không có nghĩa là đậu rang gây ra ung thư. Nếu ta nghe
rằng mức lương trung bình tại Anh là 23.000 bảng, điều đó không
có nghĩa là nếu lương của bạn chưa đến 23.000 bảng thì bạn không
giàu có bằng phần lớn những người làm việc ở Anh. Nếu bạn lấy
ra một nhóm mười người, chín người trong số họ có thu nhập 15.000
bảng và người thứ mười có thu nhập 80.000 bảng, thì thu nhập bình
quân sẽ là 23.000 bảng, nhưng rõ ràng là 9/10 người có thu nhập
thấp hơn con số thống kê trung bình một cách đáng kể.
Một lỗi mà chúng ta thường mắc phải là đưa ra những quyết định
quan trọng chỉ dựa trên số liệu thống kê, bởi thống kê không khác
gì thứ chất dẻo có thể uốn nắn được. Ngoài ra, quan trọng hơn, số
liệu thống kê không bao giờ có thể bao gồm được tính chất con
người. Ví dụ như, tôi đã từng nghe một vài vị phụ huynh nói với con họ
rằng không nên theo đuổi một nghề nghiệp nào đó, diễn viên chẳng
hạn, nếu chúng không muốn phải làm bồi bàn suốt đời vì “Diễn
viên là nghề có tính cạnh tranh cực kỳ cao. Chỉ một phần trăm rất
nhỏ những người muốn trở thành diễn viên đạt được những thành
công nhỏ nhoi. Hãy cân nhắc làm điều gì đó thực tế hơn.” Theo ý
các bậc phụ huynh thì “thực tế” ở đây có nghĩa là một nghề nghiệp
dễ dàng và ổn định. Những công việc như kế toán hoặc hành chính
văn phòng sẽ thích hợp hơn.
