ĐỘC TÔN NHO THUẬT,
DUY TRÌ BẢO HỘ NỀN THỐNG TRỊ
Thời kỳ “Văn cảnh thịnh trị” trước Hán Vũ Đế, những người thống trị
đất nước tôn sùng triết học Hoàng Lão [60], sử dụng phương lược “Vô vi
nhi trị” - cai trị thuận theo lẽ tự nhiên - đã khiến cho nền kinh tế triều nhà
Hán được phát triển tương đối mạnh, đất nước phú cường. Đến thời Hán
Vũ Đế, do vì nền chính trị của đất nước được ổn định vững chắc, thực lực
kinh tế hùng hậu, dục vọng của những người thống trị cũng đã tăng cường.
Phương lược “vô vi nhi trị” trước kia không còn phù hợp với yêu cầu của
những người thống trị nữa, mà đòi hỏi phải có một loại phương lược thống
trị với tinh thần tích cực tiến thủ sinh ra và thay thế nó. Lại do vì đến thời
Cảnh Đế, bài giáo huấn lịch sử trong việc bình định loạn bảy nước, việc
tăng cường tập quyền trung ương đã trở thành một vấn đề quan trọng nhất
của những nhà thống trị tối cao, mà nho học chính thực đã có đầy đủ được
hai đặc điểm rõ rệt này. Nó đã thể hiện được một loại tinh thần tích cực và
tiến thủ, đồng thời lại bảo vệ duy trì được lợi ích của giai cấp thống trị.
Khổng Tử có nhiệt tâm cứu thế, đã đề xướng “Cẩn quyền lượng, thẩm pháp
độ” (“Luận ngữ - Nghiêu viết thiên”). Cai trị đất nước cần phải coi trọng ba
sự việc là lương thực dư thừa, không thiếu quân bị, nhân dân tín nhiệm, mà
nhân dân tín nhiệm là điều tối ư quan trọng, chủ trương “như hữu dụng ngã
giả, ngô kỳ vị lạc chu hồ!” - Nếu điều gì dùng mà có lợi cho ta thì ta đều
vui vẻ chu toàn với nó (“Luận ngữ - Dương hóa thiên”). Để duy trì và bảo
vệ quyền uy của vương thất nhà Chu, ông đã “phát phẫn vong thực, lạc dĩ
vong ưu, bất tri lão chi tương chí” - bực mình đến nỗi mà quên ăn, vui
sướng đến mức quên buồn, không đế ý gì đến tuổi già đang tới. Tư tưởng
chính danh của Khổng Tử chủ trương “Quân quân, thần thần, phụ phụ, tử
tử” - Vua ra vua, thần ra thần, cha xứng cha, con xứng con. Chính trị quan
và đạo đức quan lấy “nhân chính” làm trung tâm của Khổng Tử vừa hay
thích ứng với đòi hỏi chính trị của giai cấp thống trị trong thời đại Hán Vũ
Đế, lại là thứ có nội dung phong phú, tinh thần rộng lớn. Các phương tiện
về chính trị, triết học, văn học, giáo dục, luân lý v.v... của Khổng Tử đều có
