42. Tô Lịch giang thần
Khi xưa có người tên là Tô Lịch, làm quan Lịch ở huyện Long Đỗ, nhà ở cạnh con sông nhỏ. Nhà ấy ba đời nhân nhượng ở chung với
nhau, được cất lên đỗ khoa Hiếu Liêm, và được tinh hiểu cửa nhà, vì thế ở làng ấy cũng đặt là làng Tô Lịch.
Đến đời vua Mục Tôn nhà Đường, Lý Nguyên Gia sang làm Đô Hộ, lập dinh phủ ở trong thành Long Biên. Nguyên Gia thấy cửa bắc
thành ấy, có con sông chảy ngược, sơ người sinh ra bụng làm phản, muốn cắm phủ chỗ khác, mà đắp ra thành La Thành.
Khi sắp xây thành, lập dinh ở cạnh sông Tô Lịch, rót rượu dâng khấn, xin ông Tô Lịch làm thành hoàng ở thành ấy.
Đêm nằm mơ thấy thần bảo rằng:
- Sứ quân sai tôi làm chủ thành này, vì dù tôi dạy dỗ được dân, để cho biết giữ đạo trung hiếu, thì phải lập miếu mà thờ tôi.
Nguyên Gia xin vâng lời. Từ đấy dân gian an nghiệp, không ai sinh ra bụng phản nghịch. Nguyên Gia mới đắp ra thành nhỏ để ở, và lập
miếu để thờ Tô Lịch.
Khi Nguyên Gia mới đắp thành có thầy tướng bảo rằng:
- Tôi xem tướng ông không đắp nổi thành to đâu, sau năm mươi năm nữa, tất có một người họ Cao, đóng đô lập phủ ở đây, mới đắp nổi
được.
Đến thời vua Ý Tôn nhà Đường, nước Nam Chiếu làm phản, vua nhà Đường sai Cao Biền sang đánh, dẹp yên được giặc, mới đặt ra
Tĩnh hải quân, mà phong cho Cao Biền làm Tiết độ sứ. Cao Biền nhân thế giữ phủ Giao Châu, tự xưng là Cao Vương.
Cao Biền thông hiểu thiên văn, địa lý, xem xét tình thế, nhân chỗ thành nhỏ của Nguyên Gia, đắp rộng thêm ra gọi là Đại La Thành, chu
vi 8.000 bộ.
Mé bắc thành ấy có con sông tự sông Lư (sông cái) vào mé tây bắc, rồi chảy xuống phía nam, vòng quanh La Thành, rồi lại đổ vào
sông Cái. Mỗi năm đến tháng sáu mùa mưa, nước sông tràn lên mênh mông. Có một khi Cao Biền ngồi thuyền chơi trong sông, bỗng thấy
một ông cụ già, đầu bạc phơ phơ, râu mày trắng xóa, hình dung kì dị, đang bơi tắm ở trong sông, cười nói vui vẻ lắm. Biền lấy làm lạ, hỏi
tên họ, thì nói là họ Tô tên Lịch; hỏi chỗ ở thì nói là ở trong sông. Nói đoạn, vỗ tay cười ầm cả lên, rồi tự nhiên trời đất tối xầm, ông cụ ấy
biến mất.
Cao Biền biết là thần, nhân thế gọi sông ấy là sông Tô Lịch.
Lại một buổi sớm, Cao Biền đứng ở cửa đông nam La Thành trông ra sông Tô Lịch, thấy trong sông nổi cơn gió to, sóng đánh bồn
cồn, mây kéo mù mịt, rồi có một người dị dạng, đứng trên mặt nước, cao hơn hai trượng; mình mặc áo vàng, đầu đội mũ đỏ, tay cầm một
cái hốt vàng, có bóng thấp thoáng như mây phủ, mãi đến lúc mặt trời mọc cao ba trượng mà chưa tan. Cao Biền lấy làm lạ, muốn dùng
thuật trấn áp, đêm hôm ấy, chiêm bao thấy ông thần bảo rằng: “Ta là tinh đất Long đỗ, thần linh xứ này, ở đây đã lâu. Nay thấy ngươi
