CHƯƠNG XIV
VỀ NỀN KĨ NGHỆ VĂN CHƯƠNG
Chế độ dân chủ không chỉ làm thâm nhập thị hiếu văn chương vào các
tầng lớp người hoạt động công nghệ, nó còn làm thâm nhập tinh thần công
nghệ vào tận bên trong nền văn học.
Trong các nền quý tộc trị, người đọc sách đều khó tính và số lượng không
nhiều. Trong các nền dân trị, việc thoả mãn người đọc là điều không mấy
khó khăn, và số lượng họ lại cực kì đông. Kết quả là, tại các quốc gia quý
tộc trị, phải nỗ lực phi thường thì mới hi vọng thành công, và những nỗ lực
này tuy có thể đem lại vô vàn vinh quang song lại chẳng đem lại bao nhiêu
tiền bạc. Còn trong các nước theo thể chế dân chủ, một nhà văn có thể hãnh
diện vì công sức bỏ ra ít nhưng có thể mang lại tiếng tăm hạng tầm tầm và
đem về sản nghiệp lớn. Không nhất thiết mọi người phải chiêm ngưỡng tài
năng đó, chỉ cần người ta nếm náp nó là đủ.
Đám đông độc giả không ngừng to lớn mãi lên và nhu cầu không bao giờ
hết đòi hỏi có cái gì mới mẻ, đó là những bảo đảm để tiêu thụ số lượng lớn
một cuốn sách họ chẳng mấy coi trọng.
Trong những thời kì dân chủ, công chúng thường khi đối đãi với các tác
giả như cung cách các ông vua vẫn đối đãi với đám cận thần; công chúng
làm giàu cho các tác giả và coi khinh bọn họ. Với những tâm hồn mua được
bằng tiền sinh ra tại các triều đình hoặc xứng đáng sống ở chốn đó, thì còn
cần gì hơn nữa chứ?
Trong các nền văn học dân chủ, tác giả bao giờ cũng đông như kiến, họ
chỉ coi văn chương như là một nền kĩ nghệ, và ta bắt gặp ở đó cả ngàn vạn
người bán ý tưởng cho một vài nhà văn vĩ đại của nền văn học ấy.
