CHƯƠNG III
VÌ SAO NGƯỜI MĨ KHI Ở TRONG NƯỚC THÌ ÍT MẪN
CẢM MÀ SANG PHÁP LẠI MẪN CẢM HƠN NHIỀU
Người Mĩ có tính bảo thủ, cũng như mọi dân tộc nghiêm túc và giàu suy
tư. Họ hầu như không bao giờ bỏ qua một lần bị xúc phạm; nhưng cũng
chẳng dễ gì mà xúc phạm được họ, và lòng oán hận của họ cũng khó thổi
bùng đồng thời cũng khó dập tắt.
Trong các xã hội quý tộc trị nơi một nhóm nhỏ con người điều hành mọi
việc, những mối quan hệ bề ngoài giữa con người với nhau đều phải tuân thủ
theo những quy ước gần như là cố định. Khi đó mỗi người phải biết rõ và
biết một cách chính xác hễ bày tỏ lòng kính trọng hoặc lòng biết ơn thì bộc
lộ ra bằng tín hiệu nào, và việc giữ phép tắc là cả một khoa học không ai có
quyền coi thường.
Những cách xử sự của tầng lớp bên trên cùng của xã hội sau đó được coi
là khuôn thước cho các tầng lớp khác, và ngoài ra, mỗi tầng lớp này lại có
một bộ mã riêng để tất cả các thành viên phải tuân thủ.
Những quy tắc xã giao lịch thiệp như vậy tạo thành một thứ luật pháp
phức tạp, ta khó mà nắm bắt hoàn toàn, song lại không được phép rời xa mà
vẫn không bị hiểm nguy gì; đến độ là ngày lại ngày con người không ngừng
bị buộc lòng phải gây ra hoặc tiếp nhận những xúc phạm đau lòng.
Nhưng một khi các đẳng cấp bị xoá nhoà đi, khi những con người khác
nhau về học thức và nguồn gốc gặp gỡ nhau và hoà trộn vào nhau ở những
địa điểm chung, hầu như không còn có thể mở rộng mãi các quy tắc xã giao.
Luật lệ vốn đã không chắc chắn, nên việc bất tuân luật lệ cũng chẳng còn bị
coi là một tội phạm ngay cả trước con mắt những ai hiểu biết rõ luật lệ. Vậy
