chẳng còn đâu thời giờ nghĩ đến những chi tiết nghi thức phép tắc xã giao,
chưa kể là họ có quá nhiều lợi ích trong việc chung sống hoà hợp để có thể
dừng lại ở những quy định như vậy. Vậy là, với những người mới bắt gặp,
người Mĩ dễ dàng có thói quen xem xét vào tình cảm và tư tưởng của họ hơn
là xét nét cử chỉ thái độ và họ không hề dễ bị lôi cuốn vào những chuyện
không đâu.
Khá nhiều lần, tôi nhận xét thấy là ở Hoa Kì, chẳng dễ gì làm cho một ai
đó biết là sự có mặt của ông ta là không thích hợp. Để đi tới đích ấy, bao giờ
cũng vậy, cách nói năng vòng vèo không khi nào cho kết quả hết.
Tôi có thể phản đối lại một người Mĩ về mọi điều để làm cho ông ta hiểu
là những điều ông ta đang nói làm tôi phát mệt; thế rồi lần nào cũng vậy ông
ta vẫn cố công thuyết phục thêm; tôi bèn giữ thái độ im lặng không nói năng
gì nữa, và ông ta hình dung rằng tôi đang suy nghĩ sâu xa về những chân lí
được ông trình ra cho tôi thấy; thế rồi khi tôi bất chợt bỏ đi, thì ông ta cho
rằng đó chỉ là vì tôi bận việc quá mà thôi. Cái con người đó, nếu tôi không
nói rõ ra, thì ông ta không sao hiểu nổi là ông đã làm tôi phát ngấy, và tôi chỉ
có thể bỏ chạy an toàn bằng cách hành động như một kẻ thù không đội trời
chung của ông ta.
Điều gì khiến ta ngạc nhiên ngay khi nhất kiến, ấy là cũng con người đó
mà đem qua châu Âu thì anh ta bỗng trở thành một con người chi li và khó
tính, đến độ lắm khi cảm thấy như xúc phạm anh ta cũng khó khăn như tìm
cách không làm hài lòng anh ta. Hai tác động thật khác nhau như thế đều có
cùng nguyên nhân.
Nói chung các thiết chế dân chủ đều đem lại cho con người một tư tưởng
to tát về tổ quốc của họ và về bản thân họ.
Người Mĩ đi ra khỏi đất nước với trái tim đầy kiêu hãnh. Anh ta tới châu
Âu và nhận thấy ngay là thiên hạ không quan tâm nhiều như anh ta vẫn hình
dung về đất nước Hoa Kì của mình và cái dân tộc vĩ đại sống trên đất nước
ấy. Điều này bắt đầu khiến anh ta cảm động.
