tình bạn không thích hợp; người ta e ngại cả những tấm lòng tốt, và như thế
người ta cẩn thận tránh được cả việc kín đáo chịu ơn một kẻ xa lạ cũng như
việc tránh phải thù ghét anh ta.
Có nhiều người đem những nguyên cớ thuần tuý vật chất để lí giải cái tính
chất phi xã hội đặc biệt đó cũng như cái tính khí dè dặt và kiệm lời đó của
người Anh. Tôi cứ muốn thêm rằng, ở đó cũng có cả chuyện dòng máu nữa;
song tôi vẫn tin rằng trạng thái xã hội ở đó còn là nguyên nhân nặng cân
hơn. Đem người Mĩ ra so sánh thì sẽ chứng minh được điều này.
Ở Mĩ, nơi không bao giờ có các đặc quyền nhờ gốc gác gia đình, và nơi
sự giàu có không đem lại bất cứ thứ quyền đặc biệt nào cho người có tài sản
đó, những con người không quen biết nhau tự nguyện kết hội lại ở cùng địa
điểm với nhau, và họ chẳng thấy đâu là lợi đâu là hại khi tự do trao đổi ý
tưởng với nhau. Nếu tình cờ gặp nhau, họ chẳng tìm đến nhau và cũng
chẳng lánh nhau; nhất kiến gặp nhau một cách tự nhiên, thẳng thắn và cởi
mở; ta thấy ngay là họ không trông đợi gì và cũng chẳng e sợ gì ở nhau, và
họ cũng chẳng cố công phô bày cũng như giấu diếm cái vị trí thật của mình.
Nếu như thái độ họ lắm khi có vẻ lạnh nhạt và nghiêm trang, thì đó chẳng
phải là do cao ngạo hoặc gượng gạo, và ngay cả khi họ không nói gì với
nhau thì đó là vì họ không trong tâm trạng thích nói chứ không phải họ thấy
im lặng thì có lợi lộc gì hơn.
Khi ở xứ sở xa lạ mà có hai người Mĩ gặp nhau thì họ thành bạn luôn, mà
nguyên nhân chỉ vì họ đều là người Mĩ. Chẳng có định kiến nào khiến họ
không đến được với nhau, và hấp dẫn nhau lại là do họ có cùng chung tổ
quốc. Với hai người Anh, cùng dòng máu vẫn chưa đủ, còn phải cùng đẳng
cấp thì họ mới gần gụi được nhau.
Người Mĩ cũng như chúng ta đều nhận xét thấy giữa người Anh với nhau
có cái tính khí phi xã hội hoá, và người Mĩ cũng như chúng ta, đều ngạc
nhiên chẳng kém gì nhau trước hiện tượng đó. Thế nhưng, người Mĩ gắn bó
với nước Anh bằng nguồn gốc, bằng tôn giáo, ngôn ngữ và một phần bằng
tập tục nữa, họ chỉ khác với người nước Anh ở trạng thái xã hội mà thôi.
