các làng Vân Mộng, Hiệu Lực và làng Và ở ngay chân núi. Trên gần
đỉnh núi cũng có đền thờ Tản Viên sơn thần.
Đối với dân chúng tỉnh Sơn Tây, nhất là ở hai huyện Phúc Thọ và Bất
Bạt, Tản Viên sơn thần là một vị thượng đẳng thần rất linh thiêng và có
nhiều phép thuật, luôn luôn phù hộ cho dân chúng quanh vùng được
phong đăng hòa cốc thịnh vượng an ninh. Dân chúng sùng kính ngài và
tạo nhiều xã có đền thờ ngài.
Thần tích
Có lẽ bạn đọc ai cũng biết chuyện cổ tích Sơn Tinh và Thủy Tinh, một vị
thần núi và một vị thần sông, hai vị cùng tranh nhau muốn lấy con gái
vua Hùng Vương thứ 18 là công chúa Mỵ Nương, và người được may
mắn làm rể vua Hùng Vương là Sơn Tinh.
Sơn Tinh chính là Tản Viên sơn thần. Tên tục của thần là Nguyễn Tuấn.
Tục truyền ngài là dòng dõi vua Lạc Long, nhà nghèo nên thường phải
vào rừng kiếm củi. Một ngày kia, trong khi đốn củi, ngài đã chặt một cây
cổ thụ, nhưng trời vừa tối, ngài ra về, sáng hôm sau trở lại thì ngạc nhiên
biết bao, cây cổ thụ đã mọc trở lại như chưa hề bị một nhát dao nhát búa
nào!
Ngài lại hì hục đốn cây cổ thụ cho tới gần chiều cây mới ngã. Sợ trời tối,
ngài ra về và khi sáng hôm sau tới, cây lại sống trở lại y như hôm trước.
Lấy làm lạ, ngài đã toan tìm đốn cây khác nhưng sau một hồi ngẫm nghĩ,
ngài lại tiếp tục đốn cây cổ thụ và cũng đến gần xế chiều cây ngã xuống.
Hôm nay ngài không ra về, ngài tìm một chỗ nấp để xem sự thể ra sao.
Chỉ một lát sau có sao Thái Bạch tinh quân ở trên trời xuống cứu cây ấy
sống lại. Ngài chạy ra phàn nàn tình trạng nghèo khổ của mình, phải đốn
củi kiếm ăn, mà Thái Bạch tinh quân lại đi cứu cây khiến cho ngài không
biết lấy gì sinh sống.
Thái Bạch kim tinh bèn cho ngài một cây gậy và dặn rằng:
