201
Diện hình và Tổ chức
tập kẻ hung đồ đều bị cấm. phạm những điều này, nhẹ, lý dịch
bắt ra điếm giữ một vài giờ hoặc một ngày một đêm, nặng thì
nộp quan trên định tội.
Trai gái giở trò dâu bọc bị bắt, phải phạt vạ.
*
* *
Đại để trên đây là mấy điều chính về khoán ước tại các xã.
có thể có những điều khác.
TRANh TụNg
Dân làng họp nhau, chính ra là các vị chức sắc, như thành một
pháp đình nhỏ
để phân xử những việc tranh tụng không quan
trọng và không cần phải đưa tới quan trên, cũng như để trừng
phạt những tội phạm vi cảnh ở trong làng.
Thời xưa quyền hạn về tư pháp của pháp đình làng xã có
lẽ một thẩm quyền rộng rãi, nhưng dần dần triều đình thu hẹp
quyền hạn này lại, và tới dưới triều nguyễn, về hình sự, dân
làng chỉ được phép xử những tội phạm vi cảnh phạt tiền, còn về
dân sự đây chỉ là một cơ quan hòa giải. các viên chức đối với
dân làng phải dịu dàng khéo léo, khuyên bảo mọi người tránh sự
kiện tụng, và muốn kiện tụng, việc gì cũng phải qua làng trước,
nếu không sẽ bị phạt theo hương ước.
Ta có câu “Được kiện mười bốn quan năm, thua kiện mười
lăm quan chẵn”
để răn bảo những người muốn đưa nhau tới
chốn tụng đình. chính vì sự khuyên răn của các hương chức mà
những sự kiện tụng trước đây rất ít xảy ra tại các làng quê, và
người dân quê không ai ưa gì kẻ “xui nguyên giục bị” và chính
những kẻ này nếu có, tục lệ cũng không dung.
“Bảo nhau làm phúc, không ai giục nhau đi kiện”,
câu tục ngữ
trên đủ nói lên cái tâm lý của dân ta đối với các việc kiện tụng.
Thực hiện ebook: www.hocthuatphuongdong.vn
